Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
23
ciąwywiedzionązkonwencjidramatunaturalistycznego,gdycałośćsztuki
macharaktersymbolistyczny.Innepostacinieformułująkategorycznych
diagnoz,podkreślająraczej„migotliwość”,niepoznawalnośćinieprzenikal-
nośćmilczeniaSfinksa-Leona.Wostatecznymrozrachunkuokażesięjed-
nak,żeodczuciaKsiędzaniebyłybezpodstawne.Zakończeniesztukinie
potwierdzajednoznacznejinterpretacjierotycznej,aleczynijąwielcepraw-
dopodobną.LeonzabijabowiemArturawchwili,gdymiędzynimiAnną
zawiązujesięgłębszyzwiązekuczuciowy.Wątpliwościniepodlegawięc
jedno:tajemnicaduszyLeonajestnietylkodziwnaiwielka,aleprzede
wszystkim-straszna.
*
PiszącowpływieMaeterlinckanamłodopolskąświadomośćmilczenia,
eksponowałemgłównieideęzwiązkumilczeniazgrozą.Niejesttowszakże
jedynaperspektywaspojrzenianadoświadczeniemilczenia,proponowana
przezdziełabelgijskiegonowatora.Inną,chybaważniejszą,perspektywęwy-
znaczabowiemichjęzykoweukształtowanie.
Maeterlinckzaproponowałswoistymodeldramatu,wktórymróżneformy
milczeniazostaływpisanewstrukturędzieładramatycznegoiteatralnego.
Słynnebyłydługiemaeterlinckowskiepauzy,tajemniczezawieszeniagłosu,
nastrojoweściszenietonu,prowadzeniedialogunagranicysłyszalności.Styl
autoraŚlepcówzachęcałaktorówdoposzukiwaniaśrodkówekspresjiwdzie-
dzinieszeptuigryniemej,widzówzaśoswajałznowąestetyką.
ZanimjeszczedramatyMaeterlinckazaistniaływpolskichprzekładach
inimzdobyłydlasiebiedeskiteatralne,przedmiotemopisustałsięjęzykauto-
raKrólewnyMaleny,jegobytowanienagranicymowyimilczenia.Dokonał
tegoopisu-któżbyinny-ZenonPrzesmycki.Wewspomnianymartykulez
roku1891krytykniekłóciłsięzoczywistością,żeto,coniewyrażalne,wyra-
żonebyćniemoże.Przyznał,żedziełoliterackienigdynieoddawpełnita-
jemnicżyciawewnętrznego.Mimotejświadomości,postawiłjednakpytanie:
wjakisposóbdziełozbudowanezmateriijęzykazdolnejestchoćbyprzybliżyć
siędotajemnicy?
„jakpochwycićrzeczniepochwytną,domyślnikiemraczejaniżelifaktemwyraźnym
będącą?(…)jaksugestiętakąosiągnąć?(…)Jeślizostaniemyprzysłowie,którebądźco
bądźzawszekoniecznyminajważniejszympoezjidramatycznejbędzienarzędziem,to
nieznaleźćśrodkalepszegonadten,któregonajszerszymwcieleniempraktycznymsą
dramataMaeterlincka(…)językprosty,urywany,złożonyzezdańkrótkich,przerywa-
nychpauzamiimilczeniem,zesłówsąsiadującychzkrzykiem.
Przezteproste,krótkie,urywane,przerywane(…)całymiblokamimilczenia,apada-
jąceskądśznajtajniejszychzakątkówistotyludzkiej,poddajepoetawidzowi,abardziej
jeszczeczytelnikowi,całezaświaty,dajemuodczućjakiśpowiewodstronynieskończo-
nościiwywierawrażeniepoetyckiewnajwyższymsłowaznaczeniu”28.
28Z.Przesmycki,op.cit.,ss.360-361.
