Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Istotakulturyisztukiwspotkaniuidoświadczeniu…
doświadczaćjejmogłatylkoczęśćspołeczeństwa,zaczętojąbowiemtraktować
jakluksus,którynależysiętylkowybranym.Sztukatymsamymniezamierze-
niestałasięwyznacznikiemstratyfikacjispołecznej.Wartopamiętać,żejuż
wstarożytnościwidocznebyłypodziałynasztukęokreślanądzisiajmianem
wysokiej-dlaelitipopularnej/masowej-dlapozostałejczęścispołeczeństwa.
Tenpodział,jakkolwiekumowny,przezlataobowiązywałiwłaściwiedopiero
IIpołowaXXwiekuzasadniczotozmieniła.Rysującysięnadalobecnyukład
kulturywysokiejipopularnejjestjednakwspółcześniepodyktowanyjużnie
obowiązującymiregułami,zakazamidostępu,aleindywidualnymwyborem
jednostki,jejpreferencjamiipotrzebami.nJeszczewdrugiejpołowieXIXwieku
dośćrozpowszechnionebyłoprzekonanie,żesztukatoluksus,którysięzjawia
nagrunciewysokiegorozwojugospodarczegoitechnicznego.Takprzecież
sądziłnawetPrus,twierdząc,żeówczesnaPolskajestnatakiluksuszabiedna.
Dziświemy,jakdoniosłąsprawąjesttwórczośćartystycznawewszystkich
niemalznanychnamkulturachludzkich.Istniejąkulturybardziejimniejar-
tystyczne.Aleprzeważniewżyciuludówtzw.pierwotnych,dopókiniezetknęły
sięznowoczesnącywilizacją,sztukazajmowałaznacznieważniejsząpozycję
niżwśródrzeszludzkichwspółczesnejEuropy,azwłaszczaEuropywczorajszej”
(Ossowski,1966a,341).Towskazuje,żesztukatonietylkoartystycznaforma
wyrazutwórczościartysty,tonarzędzieużytecznewpraktyce.Itakjaknauka
iwiedzasłużąpraktyce,n[s]ztukarównieżwywierawpływnażycieipoczynania
człowieka,ukazującwswym»zwierciadle«:zmaganiesięświatłazciemnością,
postępuzzacofaniem,szczerościzobłudą,prostotyzwyuzdaniem,życzliwości
zwyrachowaniem,wielkodusznościzobskurantyzmem.Uczynasonamiłości
dotego,coszlachetne,aodrazydotego,copodłe”(Szuman,1990,22).
Pewnejest,że:nJużodpoczątkuswegoistnieniasztukabyłajednakjednym
zistotnychczynnikówrozwojuikształtowaniasiękulturyludzkości.Powstając
irozwijającsięrównoleglezpracączłowieka,zwytwarzaniemprzezniego
rozmaitychnarzędziorazprzedmiotówużytkowych-sztukaozdabiałaiupięk-
szałamużycie.Odsamegopoczątkusztukaodgrywałaponadtonaderdoniosłą
rolęwmagicznychisakralnychobrzędach”(Szuman,1990,35).Równocześnie
rozwijałasięsztukaludowa,będącprzejawemzaspokojeniapotrzebywyrażenia
indywidualnychemocjiorazukazaniapięknaprzyrodyiobyczajówpanujących
wspołecznościachwiejskich.Sztukaludowatobardzotrwałyzwiązek,jakpisał
S.Ossowski,przyrodyisztuki,źródłaiwytworuaktywnościczłowieka.
Sztuka-niezależnie,czyujmiemyjąwobszarzesztukiinstytucjonalnejl
artystycznej,czypopularnejlmasowej,czyludowej-wujęciuposzczególnych
artystówwkolejnychepokachalbooddawałapięknożycialudzkiegowróżno-
rodnymwymiarze,alboludzkiegodramatu,zmaganiasięztrudamicodzien-
ności.Zawszeoglądamylosyludzi,którzyzmagająsięznaturą.Zawszejestto
ilustracjanotorycznejnwalki”dobrazezłemczypięknazbrzydotą,itonietylko
westetycznymujęciu.nObiektywnewarunkiżyciasprzyjająwikłaniuczłowieka
59
