Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
P
oczątkirasizmu
21
wyraźniejniżon;Stagirytapisałwtakisposób,żeczasamitrudnostwierdzić,
czymiałnamyślitrzydusze,czyjedynietrzyzdolnościbądźfunkcjejednej
duszy),postarałsięjednakmaksymalnieodebraćimowąautonomię,którą
miałyuArystotelesa.Dokonałtegopoprzezswegorodzajunnaturalizację”
duszwegetatywnejizmysłowejoraznpsychologizację”,anawetnuduchowie-
nie”duszyrozumowej,któraprzestałabyćuniegoformąkształtującąmate-
rię,astałasięraczejmyśląuwięzionąwciele.Jakwidać,zapowiadałotojuż
wjakiejśmierzekartezjańskąideęnduchawmaszynie”.Dwiepierwszedusze
natomiastwłaściwieprzestałybyćduszami,astałysiępoprostuzwykłymi,
biologicznymicechamiorganizmu,podległymimaterii,aniedominujący-
minadnią.Równieżduszarozumowa,którastałasięterazponiekądjedyną
prawdziwąduszą,byłaobecniebardziejzależnaodmaterii.Galenargumen-
towałnaprzykład,żeprzyczynyczystomaterialne,jakspożyciedużejilości
alkoholu,sąwstaniewpłynąćnazdolnościrozumoweduszy.Tadegradacja
duszy,strąconejjakbyniecozjejarystotelesowskiegopiedestału,wpołącze-
niuzrewaloryzacjąmaterii,niebyłapozbawionaznaczenia.Skorobowiem
duszatraciłazdolnośćkontrolimaterii,odzyskiwałjąBóg.
BógGalenaniebyłwszechmocny,niebyłstwórcąmaterii,ajedyniejej
rzeźbiarzem.Byłotozresztąwyobrażeniewspólnedlacałegoantyku,ito
główniezajegosprawąGalennienawróciłsięnachrześcijaństwo.Niepotrafił
siępogodzićzkoncepcjąkreacjiexnihiloizwszechmocąBoga.JegoBógbył
jednaknajwyższąinteligencją,wsposóbcelowykształtującąświat,takżeiten
ożywiony.CelowośćdziałańbożychuGalenaróżniłasięodcelowościwzro-
stuorganizmuwjegoruchukudoskonałejformieuArystotelesa.Galenmniej
pisałocałymorganizmie,zatoskupiłsięnajegoposzczególnychczęściach,
wykazując,żekażdapowstaławokreślonymceluijestdotegoceluidealnie
przystosowana.GalenuważałtozadowódwielkiejmądrościStwórcy.Ów
kreacjonizmrodziłjednakpewienproblem.Galenwłaściwieniebyłwstanie
wsposóbprzekonującyopisaćpowstaniaiwzrostuorganizmu.Twierdząc,
żeBógstworzyłkażdyorganoddzielnie,anastępniewszystkiejezesobą
zharmonizował,polemizowałzatomistami,aszczególniezEpikurem,którzy
uważaliwykształceniesięposzczególnychorganówzaefektprzystosowania
dowymagańśrodowiskaipotrzeborganizmu.Galenargumentowałzpasją,
żejesttoniemożliwe,gdyżorganytewykształcająsięjużwembrionie,na
długozanimdorosłyosobnikzacznieichpotrzebowaćwzetknięciuześrodo-
wiskiemzewnętrznym-tegosamegoargumentubędąużywaćprzeciwnicy
teoriiewolucjiwXIXwieku
12
.Przyjmująctakipunktwidzenia,Galenodrzu-
całhipokratejskąteoriędziedziczeniacechnabytych,zapomocąktórejmożli-
12
Inaczejniżatomiści(iinaczejniżArystoteles)Galennienapisałteżnicospon-
tanicznympowstawaniunowychgatunkówzmateriinieożywionej.
