Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stajeprzecieżpróbą,próbąodtworzeniatego,cojużbyło.Jednak–jakpoka-
zujeKierkegaard–niezmienniejesttopróbabezowocna.Dowodzitegoau-
tornietylkowPowtórzeniu.RównieżBojaźńidrżeniedostarczająkutemu
argumentów.WtejperspektywiewartozobaczyćhistoriębiblijnegoAbra-
hama,którąKierkegaarddramatyzuje,opowiadającjączterokrotnie,ekspo-
nującróżnemotywacjedziałaniabohatera32.Cowięcej,oboktychczterech
wariantówbiblijnejhistoriiprezentujejejkolejnewersjealternatywneiich
możliwekonsekwencje.Powtarzajegolos,ajednocześniewkażdepowtó-
rzenie–jakpowiedziałbyGillesDeleuze–wpisujeróżnicę33.
Dziękipowtórzeniomhistoriatazyskujetakżeteatralnywymiar.Taką
tezęuprawomocnianietylkokilkukrotneinscenizowaniesytuacji,wjakiej
BógpostawiłAbrahama,aleteżobecnośćteatralnychokreśleń,którymi
Kierkegaardnasycaswąnarrację(scena,próba,widowisko,aktorstwo).Co
więcej,filozofwielokrotniepostępujejakreżyser.GillesDeleuzezauważao
HKiedyKierkegaardwyjaśnia,żerycerzwiarydozłudzeniaprzypomina
mieszczaninawniedzielnymwydaniu,tęfilozoficznąwskazówkęnależy
rozumiećjakouwagęreżyserapokazującego,jakrycerzwiarypowinienbyć
grany”34.InteresującejestteżprojektowaneprzezKierkegaardawłasneka-
zanieocierpieniuAbrahama35,którezawierasugestię,żeAbrahammógł
zawrócić.Wtejsytuacjiwwątpliwośćzostająpodanewszystkie–takdro-
biazgoworozważane–uprzedniewersje.Czyżbytobyłjeszczeinnymożli-
wywarianthistoriioAbrahamie?
StosowanaprzezKierkegaardataktykabudowaniaopowieścioAbra-
hamiewciążodnowawewciążinnychodsłonachsprawia,żenietylko
opowiadanahistoriazyskujedramatycznyiteatralnywymiar,lecztakże
---
----
---
---
---
32Wartowtymmiejscuzaznaczyć,żepodobnymechanizmrozgrywaniapotencjalnych
wariantówopowieścistosujeKierkegaardtakżewbajceoAgnieszceiczłowiekumorskim.
Zob.S.Kierkegaard,ProblematIII.CzymożnamoralnieobronićAbrahama?,[wo]idem,Bojaźń
idrżenie.Chorobanaśmierć,przeł.J.Iwaszkiewicz,Warszawa1982.
33Zob.G.Deleuze,Różnicaipowtórzenie,przeł.B.Banasiak,K.Matuszewski,Warszawa
1997.
34Ibidem,s.37.
35HJeżelibymkiedymiałonimkazanie,toprzedewszystkimomówiłbymcierpienie,jakie
sprawiatakapróba(ł).Wspomnęotym,żejechałtrzydniidobrączęśćdniaczwartegoiże
tepółczwartadniatrwałoowieledłużejniżparętysięcylat,któremniedzieląodAbrahama.
Potemprzypomnęmoimsłuchaczom,żemoimzdaniemnależysiępoważniezastanowić
przedtakimprzedsięwzięciemiżewkażdejchwilimożnazawrócić”.S.Kierkegaard,Bojaźń
idrżenie…,s.54–55.
16
