Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
arsdictaminis
ujęciutąsamąmigotliwościąsemantyczną,niepozwalającąnazamknięcie
dyktamenuwwąskimpoluepistolografiiurzędowejbądźumiejętnościukła-
daniadokumentukancelaryjnego.
WkrakowskiejArsdictaminis(rkpsNárodniKnihovnawPradze,sygn.
XIV.G.4)definicjadyktamenuwydajesięzpozorusilniejuwikłanawretorykę,
azarazempoddanawpływomteoriipoezji,wistociejednak,mimozapowia-
dającegoszerszeujęcieokreśleniaoratiopoetica,skupiasięsuchonafunkcjach,
odmianach,strukturzeicechachlistu(epistola)orazprzywileju(privilegium).
Wstępneuwagiautoraodznaczająsiętradycjonalizmemipewnąschematycz-
nością,comożnazapewneobjaśnićściśledydaktycznymipraktycystycznym
przeznaczeniemtraktatu.
WobszernejanonimowejArsdictaminis(rkpsBibliotekiJagiellońskiej,sygn.
1961)problematykasztukidyktowaniazostała-podobniejakwniektórychin-
nychopracowaniach-wkomponowanawkontekstteoriiretorycznej.Defini-
cjedyktamenupojawiająsięwewstępnymwykładziepodstawowychpojęć.
WrozdzialezatytułowanymSequiturdivisiocarminumseuepistolarumtermin
carmen(dosł.:pieśń,poemat;tu-wznaczeniuogólniejszym,bliższymdzisiej-
szemunutworowipisanemu”
,ndziełu”)zostałużytywzasadziejakosynonim
dictamen,występującegowtrzechodmianach:prosaicum,metricumorazrith-
micum-zpowołaniemsięnaGodfryda,coniejestścisłe,podziałtegorodzaju
bowiemspotykaliśmyjużwstarszych(włoskich)artesdictaminis.
Nanastępnejstronierozpoczynasięwywódteoretycznynatematdyktame-
nu(Quidsitdictamenetepistola...),wktórymrozpoznajemyśladyobiegowych
ujęć,dającesięniekiedyskojarzyćzautoramiobcymi,np.zLudolfemzHil-
desheimu,aczasamitakżeztraktatamirodzimegopochodzenia.Dyktamen
jestdokumentemalbolistem.Tenostatni,będącygłównymprzedmiotemza-
interesowaniateoretyka,służyprzekazywaniunapiśmiemyśliskierowanych
doosobynieobecnej.Winienbyćułożonywsposóbartystyczny(epistola...arti-
ficiosa),zdobionykolorami(colores)retorycznymi,zgodniezestetycznązasadą
stosowności(congruentia).
WartoprzyjrzećsiętakżeobszernemuujęciuproblematykidyktamenuwVi-
gintiartiummanuscriptusliber→PawłazPragi(rkpsBibliotekiJagiellońskiej,
sygn.257).Znajdujemytuujętew36hasełposzerzonedefinicje,podstawowe
dlawiedzyosztucedyktowania.Pisanewdwóchkolumnachnastronie,zajmu-
jąonedwiekartyinfolio.
Nawiązującdowzorówwłoskich,francuskichiniemieckich(niewskazywa-
nychwtekście,alestosunkowołatworozpoznawalnych),autorpojmujedykta-
menbardzoszeroko,zbliżającsięwswychujęciachdoideindziełaartystyczne-
go”
,pisanegoproząlubwierszem.
Dictamenjestwięcnedicioalicuiuscarminisprosaicaautmetrica”-prozaicz-
nymlubwierszowanym(metrycznym)zapisemjakiegośutworu(dosł.:pie-
śni,poematu).Jegowłaściwościamisą:congruentia(stosowność)orazdecorum
(odpowiedniość).Owaediciopowinnabyćułożonabądźsłowamiskromnymi
iprostymi,bądźteżnverborumsententiarumquecoloribusadornata”-ozdo-
bionakoloramisłówimyśli.Dodajmy,żecoloreszostałyszczegółowowyliczo-
neiopisanewdalszymciąguwywodu.
63
