Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
AnnaAdamska
obiektembadańdyscyplinszczegółowych(historiiliteratury-poszatkowanejdo-
datkowonaspecjalizacjejęzykoweoraznaukpomocniczychhistorii).Jesttobardzo
ważne,gdypróbujemybadaćsferyużytkowaniasłowapisanegowobrębiekonkretnej
instytucjiczyteżprzezkonkretnąosobę,wrożnychobszarachjejaktywności.Skła-
niatodotraktowaniajakolocascribendiwszystkich(podkreślenie-A.A.)Dmiejsc”
tworzenianajrozmaitszychtypówigatunkówtekstów,któreprzynależałydoróżnych
rodzajówpiśmienności,krzyżującychsięiprzenikającychnawzajem.Uprawnianas
dotegomiędzyinnymifakt,iżtekstytebyłyczęstodziełemtychsamychosób.Potra-
fiłyonewramachswoichrutynowychobowiązkówsporządzićdokumentczywpisdo
księgikancelaryjnej,naprośbęmecenasówstworzyćlokalnąkronikę,ułożyćlistko-
muśniepiśmiennemu,spisaćnapapierzekilkawierszy(czasemdośćfiluternych)lub
listęwłasnychwydatków33.ZtejperspektywywartościowanieDproduktów”czynno-
ścipisania,zwłaszczawydzielaniespośródnichtekstówprzynależącychdoDliteratu-
rypięknej”,niemasensu.Zpunktuwidzenianaszegokwestionariuszabadawczego,
wszystkiewymienioneformyuczestnictwawkulturzepismasąjednakowoznaczące.
Niemamyzamiarukwestionować,że-równieżwkontekściepolskim-późnośre-
dniowieczneinowożytnecentraprodukcjiksiążkirękopiśmiennejidrukowanejbyły
niezmiernieważnymilocascribendi,takjaktegochciałChristianJacob34.Niemniej,na
kompletnejmapieDmiejscpisania”winiensięznaleźćcałyszereginnychpunktów,
mianowicieDmiejsc”zinstytucjonalizowanychiprywatnych,równieżtakich,które
miałybardzolokalneznaczenie.Wystarczytuchoćbywymienićkancelariemiejskie
czygrodzkie,będącetakżelokalnymiurzędamiwiarypublicznej35,warsztatystu-
33Jakwiadomo,toszerokiespektrumaktywnegoudziałuwkulturzepismajestcharak-
terystycznedlapóźnośredniowiecznychinowożytnychurzędnikówkancelaryjnych,zarówno
wkancelariachmonarszych,jakikościelnychimiejskich.Zdrugiejstronyosobytechnicznie
niepiśmienneuczestniczyłybierniewsferzepiśmiennościsakralnej,słuchającfragmentuEwan-
geliiczytanegogłośnopodczasniedzielnejmszyiwpiśmiennościpragmatycznej,np.prosząc
notariuszaospisanieichostatniejwoli.Wcodziennymdziałaniuludzieciprawdopodobnie
niezastanawialisię,wjakiejsferzepiśmiennościsięobracają.Kategorieużywanedziśprzez
badaczysąniedoskonałym,leczkoniecznymnarzędziemopisurzeczywistości.
34Oczywistejest,żeprzyciągałyonewieleosóbzaangażowanychwnarodzinyipóźniejsze
życietekstupisanego,toznaczyautorów,technicznychwykonawców(kopistówidrukarzy),
sprzedawcówidystrybutorów.Prawdąjestteż,żepodejmowanewnichbyłydecyzjemającewy-
miarintelektualny.Wystarczyprzypomniećtutajsprawęrolipierwszychpokoleńdrukarzyjako
twórcównowoczesnejortografiijęzykapolskiego(podobniejaksiętodziałowwieluinnych
językacheuropejskich).Por.Z.Klemensiewicz,Historiajęzykapolskiego,wyd.7,Warszawa1999,
s.251-255.
35Liczneprzykładywypełnianiatychfunkcjiprzezinstytucjonalnelocascribendimożna
znaleźćwpracachAgnieszkiBartoszewicziJanuszaŁosowskiego(m.in.:A.Bartoszewicz,
PiśmiennośćmieszczańskawpóźnośredniowiecznejPolsce,Warszawa2012,rozdział5.J.Łosowski,
KancelariagrodzkachełmskaodXVdoXVIIIwieku,Lublin2004,zwłaszczarozdział5.i9.Zob.
także:WritingandtheAdministrationofMedievalTowns.MedievalUrbanLiteracyI,red.M.Mostert,
A.Adamska,Turnhout2014).
