Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Locascribendi:genezapojęcia,definicjeigraniceużyteczności
19
dentówuniwersytetu-nawłasnąrękękopiującychrękopisydlazarobku36,szkoły37,
czyteżdomyszlacheckieimieszczańskie,wktórychprowadzonoksięgędomową,
wpisującdoniejwszystkiesprawywartepamiętania38.
Oczywiście,nategorodzajumapieniemogłobyzabraknąćinstytucjikościel-
nychzeswejnaturyzwiązanychzkulturąpisma.Dziśniewątpimyjuż,żezasięg
ichoddziaływaniawykraczałznaczniepozaramyinstytucjonalne.Otonp.skryptoria
idrukarniezakonneprodukowałyróżnorodnetekstynietylkoocharakterzereli-
gijnym,aktaurzędówiinstytucjikościelnychsłużyłyjakoksięgiwiarypublicznej,
potwierdzającedziałaniaprawneosóbtrzecich,areprezentancikleruzakonnego
iświeckiegonaderczęstosłużyliniepiśmiennymlaikomjakookazjonalniredaktorzy
iskrybowiepilniepotrzebnychdokumentów39.Zdrugiejstronyjednak,nazbytłatwo
kojarzymykościelnelocascribendizinstytucjamiKościołakatolickiego,podczasgdy
wielonarodowyiwielojęzycznycharakterprzedrozbiorowejRzeczypospolitejwywie-
rałprzemożnywpływnamechanizmyikierunkirozwojukulturypisma,otwierał
drogędoformowaniaiparalelnegorozwojuwieluistniejącychoboksiebieDwspólnot
tekstowych”iDwspólnotalfabetycznych”40.Umieszczenielocascribendi,działających
wramachstrukturKościołówprotestanckich,Kościołaprawosławnegoiunickie-
go41nakompleksowejmapiekulturypismajestkonieczne,ponieważdopierowtedy
36Por.E.Potkowski,KsiążkarękopiśmiennawkulturzePolskiśredniowiecznej,Warszawa1984,
s.133inn.
37Zob.m.in.E.Potkowski,DInscholascriptum.”Szkołajakomiejscedziałalnościpisarskiej
wśredniowiecznejPolsce,w:Nauczaniewdawnychwiekach.Edukacjawśredniowieczuiuproguery
nowożytnej.PolskanatleEuropy,red.W
.Iwańczak,K.Bracha,Kielce1997,s.159-174.Dlakra-
jówsąsiednichproblemtenanalizujeH.Bleumer,„DeutscheSchulmeister“und„deutscheSchule“.
ForschungskritikundMaterialien,w:SchulliteraturimspätenMittelalter,red.K.Grubmüller,
München2000,s.77-98.
38Zob.m.in.:Staropolskakulturarękopisu,red.H.Dziechcińska,Warszawa1990;S.Roszak,
Archiwasarmackiejpamięci.Funkcjeiznaczenierękopiśmiennychksiąg„silvarerum”wkulturzeRzeczy-
pospolitejXVIIIwieku,Toruń2004.
39Por.artykułyAgnieszkiBartoszewicziAdamaKozakawniniejszymtomie,atakże:
I.Skierska,KonsystorzgnieźnieńskiwXVwieku,w:1000latArchidiecezjiGnieźnieńskiej,Gniezno
2000,s.208inn.Natematdelegowaniaczynnościpisarskichnarzeczduchownychprzezpół-
piśmiennychlubniepiśmiennychlaików,m.in.A.Adamska,DStąddowieczności”,s.192inn.
40Tutajnawiązujemyoczywiściedokonceptówtextualcommunities,linguisticcommunities
ialphabeticalcommunitiesrozpowszechnionychwanglosaskiejliteraturzeprzedmiotu.Ichomó-
wienie,A.Adamska,Czypotrzebnanamjestspołecznahistoriajęzyka?,w:Historiaspołecznapóźne-
gośredniowiecza.Nowebadania,red.S.Gawlas,M.T
.Szczepański,Warszawa2011,s.189-202.
InterakcjemiędzyowymiwspólnotaminatereniedawnejRzeczypospolitejomawialiostatnio
m.in.:A.Janeczek,UrbanCommunities,EthnicCommunities,andLanguageUseinLateMedievalRed
RuthenianTowns,w:UsesoftheWrittenWordinMedievalTown.MedievalUrbanLiteracyII,red.
M.Mostert,A.Adamska,Turnhout2014,s.19-35;J.Niedźwiedź,WielopiśmiennośćWielkie-
goKsięstwaLitewskiego:noweperspektywybadawcze,DWielogłos”20,2014,s.11-21;A.Grusza,
Документальнаяписьменностьвеликогокняжествалитовского(КонецXIVПерваятреть
XVIв.),Mińsk2015.
41Zob.artykułMaciejaPtaszyńskiegowniniejszymtomieoraz:M.Ptaszyński,Kancelarie
idokumentyKościołówprotestanckichwXVI–XVIIIwieku,w:Dyplomatykastaropolska,s.389-406.
