Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
21
przyjętowkrytycekoncepcjęmimesisheraklitejskiej(subiektywno-obiektywnej)
-stającejsię(nienaśladującejrzeczywistości,aleteżnieoderwanejodniej).
Natura,pozostającświatemodrębnymiwzoremdlażycia,miałabyćwsztuce
Dsyntetyczniezredukowana”doelementówistotnych(analogiczniejakdzieło
wkrytyce).IrzykowskipostulowałwCzymjestHorla?oddawanietętnanatury,
tj.życia.Ostateczniestarałsiękrytykodpowiedziećnapytanie,nailedany
utwórodpowiadawspółczesnemużyciuwformachzewnętrznychiwewnętrz-
nych65.Abymóctakiemupytaniusprostać,powinienznaćideecałejswojejepo-
ki,byćjejczułymiczujnymanalitykiemisejsmografem,copodkreślaliOrtwin
iIrzykowski.Wkrytycedominowałyujęciauwzględniającenajważniejsze,tak-
żeprzeciwstawneelementy,ogarniająceitworzącesyntetycznącałość.
Krytykówcechowałapostawaaktywnaiświadomiekształtująca:narzuce-
nielubwywalczenie,organizowanieiopanowanie,odkrywanie,zdemaskowa-
nieibunt-zamiastbiernejemocjonalności,dostosowania,atomizowania.
Pragnęlioniuniknąćmartwoty(zatrzymaniaruchu)przezzachowaniezwiązku
literaturypopierwsze,zrzeczywistościąijejintelektualnąanalizą,podrugie-
zindywidualnościątwórcy.
Ponieważprzyjętokoncepcjęliteratury,któraDobiektywizujewkonstrukcji
słownejpewnąideęartystycznąwypełniającąwmomencietwórczymduszępo-
ety”66,badanoprzedewszystkimtęzobiektywizowanąkonstrukcjędzieła
(względnie-kwestiepsychiczne-leczwodniesieniuraczejdodziełaniżtwór-
cy),choćpozostawałoonowytworemjakiejśindywidualności.Przedmiotem
zainteresowaniabyłanietylepsychikaautora,ilecechyjegoorganizacjiumysło-
wejiduchowej.Ooceniedziełaliterackiegodecydowałonapięciemiędzyemo-
cjąarefleksyjnymdystansem,stopieńuprzedmiotowieniaindywidualnego
przeżycia-energiiżyciaduchowego,zamkniętegowutrwalonejformie.
Założeniaobiektywizacjiekspresjiorazrozpatrywaniadziełaantypsycholo-
gicznieiantybiograficzniezbiegałysięzteząKazimierzaTwardowskiegoz1912,
żetrwałymwytworempsychofizycznymczynności(np.kroczenia)będzieDod-
ciskstopy,zrobionywpiaskuświadomieizzamiarem”.(Twardowskipoglądyte
zaznaczyłjużwpracyWyobrażeniaipojęciaz1898).WytworytrwałeDmogąist-
niećiistniejąwznaczeniuaktualnymoddzielnieodczynności,dziękiktórym
bianiesiętypówpodobnychdotych,jakieprzedstawia”.WalerieMarenné-Morzkowska,Ko-
bietySienkiewicza,DEchoLiterackie”1897,nr2,s.15.PodobniesądziłOrtwin.
65O.Ortwin,Współczesnalirykapolska,[w:]ŻF,s.185.WedługBrzozowskiegokrytyk,
dążąctotego,abyDwydobyćmniejlubwięcejcałkowitąsyntezę,możepogłębićliniepsy-
chicznetwórczości,ażzłącząmusięoneizlejąwniebywałedotąddzieło:wżycienadanym
dziejowympoziomie”.StanisławBrzozowski,LegendaMłodejPolski,reprintwyd.2[Lwów
1910],Kraków-Wrocław1983,s.322.
66O.Ortwin,Współczesnaliryka,s.190.
