Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Lwowskakrytykaliteracka
powstają”
67.UniezależnieniewytworuodczynnościuczyniłTwardowskiwa-
runkiemjegoistnieniaDnaprawdę,czyliaktualnie”68.Dotyczyłototakżedzieł
literackich,utrwalonychwpiśmie.Zewzględunatrwałośćwytworówpsycho-
fizycznychTwardowskistwierdził:Dniemożnasiętemudziwić,żeutrwalone
wwytworachpsychofizycznychwytworypsychiczne[tj.sądy,myśli,uczucia-
K.S.]traktujemyniemaljakocośobiektywnego,czyniącznichprzedmiotna-
szychdociekańżyciowychinaukowych”69.Zbliżonainterpretacjależyupodło-
żakrytykiOrtwina(którypodobniejakTwardowskiużyłsformułowaniaDjakby
obiektywny”naokreśleniezwiązkuzachodzącegomiędzyposzczególnymista-
namifigurpowieściowych).
Dochodzidoparadoksalnejsytuacji:choćdziełouniezależniasięodżycia
psychicznegotwórcy70,tozawieraelementyjegoduszy/ducha,leczelementy
tesąwpewnymstopniuzobiektywizowane.Krytykodczytywałjewaktywnej
rekonstrukcjidziękiwytworompsychofizycznym,wktórychzostałyutrwalo-
ne.Takiestanowiskoumożliwiałomuruchwdwóchkierunkach-kuuzna-
nymzaobiektywne,najważniejszymmotywom/elementomstrukturydzieła,
atakżekuzaszyfrowanymwnichdynamicznymwartościomduchowymarty-
sty,aostatecznie-kuokreśleniuzasadniczegogestu,postawytwórcywobec
świataiżycia.(Słowotraktujesięjakosymbolduszy,azarazemzobiektywi-
zowanywyrazprocesówpsychicznych).Takjaksztukamiałaprzywracaćpier-
wotnąjednośćświata,takkrytyk,deszyfrującnapodstawieanalizyutrwalo-
nychznakówjęzykowych,miałodsłonićiobjaśnićdlaogółuspójnąiżywą
fizjonomięduchowąwyrażającegosięwutworzetypuosobowości-organiza-
cjiumysłowejijejwartości.
Odrębnośćlwowskiejkrytykipoleganatym,żeoindywidualnychispołecz-
nych,moralnychiduchowychwartościach,myślachiprzeżyciachwskazywa-
nychwdzielewnioskowanonienapodstawietematuczyinnegopozaestetycz-
negowyznacznika,alenapodstawieanalizyelementówutrwalonych(codla
krytykówoznaczało:uznanychzaobiektywne),tj.formy(kompozycji)arty-
stycznejijęzykowychśrodkówutworu.Ortwinpowie-napodstawiestylu.
67KazimierzTwardowski,Oczynnościachiwytworach.Kilkauwagzpograniczapsychologii,
gramatykiilogiki,Lwów1911,s.18.
68Ibidem,s.30.
69Ibidem.
70TwardowskiwyjaśniałróżnicemiędzyzwrotemDwytwórpsychicznywyrażasięczyli
znajdujeswójwyrazwwytworzepsychofizycznym”,azwrotemDwytwórpsychofizycznyjest
wyrazemwytworupsychicznego”(drugizwrotwprzeciwieństwiedopierwszegooznacza
jedynieczęściowątożsamośćobuwytworów)naprzykładziemuzyki:Djeżelisiębowiem
wszyscygodząnato,żewutworzemuzycznymmogąsięwyrażaćuczucia(atakżemyśli),
którychdoznajekompozytor,utwórtentworząc,niewynikaztegobynajmniej,byutwórten
oweuczuciawyrażał”.DlaTwardowskiegokrzykwyrażaprzerażenie,jeśliwsłuchającym
równieżprzerażeniewywoła.Ibidem,s.20.
