Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Wprowadzenie:porządekświataisprawiedliwośćspołeczna
Historia,którasiętuzaczyna,jesttą,którąmożemysobienprzypomnieć”
24
jakonrozjaśnioną”przeznaszązdolnądopojmowaniaświadomość.Niemoże
byćonaposzerzonaprzezżadne,wciążtakliczneznaleziskaarcheologiczne,
gdyżówhoryzontjestliniągranicznąniezuwaginanfakty”,alenanasze
zrozumienie.Tonatomiastsięgatylkotakdaleko,jakównczłowiek,jakiego
znamydodzisiaj”.KsiążkaJaspersadotyczyświatazczasupostosiowego,któ-
regowartościautorwywołujejużpokatastrofieIIwojnyświatowejiokropień-
stwienarodowegosocjalizmu.Ponieważpolemjegozainteresowaniasąnormy,
niehistoria
25
,szkicujeonzaledwiekilkomakreskamiświatzczasuprzedosio-
wego.Jegokulturysąnnieprzebudzone”(s.22),żyjąwnspokojuioczywisto-
ści”(s.18),wnbezświadomejteraźniejszości”(s.13),wenwsobnościżycia,
októreniktniepyta”(s.19)imająnreligięmagicznąnierozjaśnionąświatłem
filozofii,bezdążeniadowyzwolenia,bezparciadowolnościwobliczusytu-
acjigranicznych,specyficznąapatięumysłowątowarzyszącąwyszukanemu
stylowisztukiartystycznychdokonań,szczególnie–jakuniektórychztych
cywilizacji–wdziedziniearchitekturyirzeźby”(s.27)26.
Wszystkieteokreśleniaodnosząsiędotego,cowcześniejnazwałemnnatu-
ralnąoczywistością”.DlaJaspersa,wprzeciwieństwiedoniej,czasosiowy
oznaczapęknięcieiprzełom.Wykazsymptomówkulturowychczasuosiowego
możnapodsumowaćnastępująco:
1.Wobrębiehistoriiświadomościprzełomstanowią:refleksywność(nmyśle-
nienakierowujesięnamyślenie”),racjonalność(nlogosprzeciwmitowi”),
połączeniereligiizetyką,uduchowienie,stworzenienpodstawowychkatego-
rii,wktórychdodzisiajmyślimy”inreligiiświatowych,którymiżyje
dodzisiajludzkość”(s.18–19).
2.Różnicestanowią:rozejściesięrealnegoistnieniaibytupozornego,bytu
ipowinności,statusquoitego,coistotne,przyzwyczajeniaiprawdy,
doczesnościitego,cozaświatowe;notwarcie”zamkniętychhoryzontów
bytudoczesnego,nwzniesieniesięczłowiekaponadsamegosiebie”wkie-
runkunwyzwoleniaizbawienia”(s.19),nprzebiciesiędotranscendencji”.
3.Wzakresienkomunikacji”:dojściedogłosunowychwizji,walka
oprawdę,objawienie,nauczanie,wytłumaczenie,wpajaniejakoakty
komunikatywne,wktórychprawdazostajeskodyfikowana,przekazana,
24Ibidem,s.39:nHistoriastanowikażdorazowodlaczłowiekajasnądopojęciaprzeszłość,
miejsceprzyswojeniasobierzeczyminionych,jestświadomościąpochodzenia.Prehistoriajest
wprawdziefaktycznieugruntowującą,aleniepoznanąprzeszłością”.
25Por.A.Assmann,Jaspers’Achsenzeit,oderSchwierigkeitenmitderZentralperspektiveinder
Geschichte,[w:]KarlJaspers.DenkenzwischenWissenschaft,PolitikundPhilosophie,red.D.Harth,
Stuttgart1989,s.187–205.
26TakiesamesądypojawiająsięjużuAlfredaWebera,który(chociażzmniejsząsiłąprzebi-
cia)już13latwcześniejwyraziłpodobnąteorię,mówiącoświeciepozbawionymnwewnętrznego
naświetlenia”wdzieleKulturgeschichtealsKultursoziologie,Amsterdam1935,s.5.
