Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
AgnieszkaKijewska–Metafizycznaodyseja
WPeriphyseonieEriugenaodwołujesiędowieluautorów,zarówno
myślicielipogańskich(Platon,Pliniusz),jakipatrystycznychautorytetów,
którychtekstyniejednokrotniesamtłumaczy(Pseudo-DionizyAreopagi-
ta,MaksymWyznawca,GrzegorzzNyssy,EpifaniuszzSalaminy).Wiele
elementówjegonauczaniamaswojeźródławtekstachautorów,których
przywoływał.Niemniejcałość,którapowstajeztych,taklicznych,in-
spiracji,jestcałościąspójną,logicznąiniezwykleoryginalną.Jegotwór-
czośćjestbowiem(2)swoistympołączeniemwiernościtradycji
ioryginalności.
NastępnąistotnąwłaściwościąSzkotowegostylumyśleniajest(3)har-
monijnełączeniefidesetratio,wiaryifilozofii,autorytetuiracjonalnych
dociekań.Wychowawcawielokrotnieprzypomina,żenależyzdecydowa-
nieodrzucićtostanowisko,zktóregorozumsięwyśmiewa(veraderidet
ratio).ZaproponowanaprzezEriugenędefinicjaautorytetujestwswoich
podstawachniezwykleracjonalna,aprzypominającapóźniejsząpostawę
Abelarda:autorytettoprawdaodkrytaprzezrozumiprzekazanadowierze-
niapotomnym.Ostatecznietorozumrozstrzyga,którezprzeciwstawnych
stanowisklepiejfunkcjonujewobrębielogikisystemuJanaSzkota.
Eriugenawswoichdziełachnieobawiasięuciekaćdometafor,obra-
zów,typów,etymologiialbodoróżnychinnychśrodkówstylistycznychczy
literackich.(4)Posługiwaniesięprzezniegoobrazemczysymbolemma
takżefunkcjęperswazyjnąiparenetyczną.Takimobrazem,ucieleśniającym
opozycjępomiędzywiarąiwiedząalboactioicontemplatio,jestpostać
św.Piotra,któryjestsymbolemwiaryidziałania,orazśw.Jana,ucieleśnia-
jącegowiedzęikontemplację.ObajbiegnądoGrobuChrystusawporanek
Zmartwychwstania,aleJanprzybiegaszybciejniżPiotr,leczzatrzymujesię
uwejścia,czekającnaprzybyciePiotra.Wiarabowiem,zgodnieztym,co
czytamyuprorokaIzajasza(7,9)czyuśw.Augustyna,mazkonieczności
czasowepierwszeństwowobeczrozumienia.
NiezwykleistotnącechąpodejściaEriugenyjestjego(5)antropolo-
giczneiepistemologicznenachylenie,przyczymniektórzyuczeni
będątumówićoidealizmie.CzłowiekjestośrodkiemsystemuJanaSzkota,
bojakoomniscreaturajestcentrumrzeczywistościstworzonej.Doskonała
naturaludzka,którastreszczasięwintelekcieczłowieka,jestrajem,miej-
scem,wktórympowstajecałośćpowołanejprzezBogadobytukreacji,
idlategoczłowiekjestnwarsztatemwszystkichrzeczy”(officinaomnium),
ichzwornikiemalbopośrednikiempomiędzyróżnymiporządkamirzeczy-
wistości.CogitoEriugenywyznaczazatemgranicejegometafizyki:bytem
