Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
Pełniąoneróżnorodnefunkcje:informująosamymtekście(jegobudowie,ma-
krostrukturze,związkachmiędzyróżnymifragmentamiwypowiedzi),noświe-
tlają”kierunekmyślinadawcy,zdradzająstosuneknadawcydowypowiadanych
treściitp.Natakiefunkcjekomentarzymetatekstowychbadaczezwracalizresztą
uwagęwielokrotnie,począwszyodWierzbickiej.Jednakmetaforymetatekstowe
pozwalajądostrzecrównieżinne,rzadziejpodkreślanefunkcjemetatekstu,np.
to,żemodelujeoncałykontekstwypowiedzi:kreujewirtualnąsytuacjękomuni-
kacyjną,przypisujenadawcyiodbiorcyokreślonerole,wyznaczarelacjemiędzy
uczestnikamiaktukomunikacji.
PomysłpracyzrodziłsięprzylekturzeksiążkiOlafaJäkela(2003:162).Czy-
tającją,natknęłamsięnakróciutkąwzmiankęoartykuleWinfriedaNötha(1996),
dotyczącymmetaforjęzykowychorganizujących(meta)tekstualnąprzestrzeńtek-
stu.ZanimmogłamzapoznaćsięzpracąNötha,poddałamobserwacjikilkanaście
różnychwypowiedziitowystarczyło,byzauważyć,jakdużąrolęwkomenta-
rzachmetatekstowychodgrywająmetaforyijakobszernymateriałbadawczysta-
nowią.Bardziejzaawansowane,choćciąglewstępne,obserwacjedotyczącepo-
wiązańmiędzywyrażeniamimetaforycznymiiswoistejpłaszczyznyodniesienia,
jakądlatekstutworzą,pozwoliłymiupewnićsięwtym,żestanowiąonemateriał
natylebogaty,różnorodny,ciekawy,aprzedewszystkimważny(choćbytylkoze
względunato,jakczęstosąwykorzystywanewtekstachróżnegotypu),iżwarto
poświęcićimwięcejuwagi.
RozważaniaNötha(doktóregotekstudotarłamniecopóźniej)okazałysięod-
mienneodkoncepcji,jakazrodziłasięwefekciemoichposzukiwańiobserwacji.
Nöth,korzystajączaparatukognitywistyki,poddałanaliziejedyniemetatekstowe
wyrażeniaprzestrzenne,któredotyczą:punktów,linii,powierzchni(przestrzeni
dwu-itrójwymiarowej)orazobiektówwprzestrzenitekstu.Jednązistotnych
konkluzji,dojakichprowadzągoobserwacje,jestto,żemetaforyutrwalająsta-
tycznyobrazprzestrzenikonceptualnejtekstu,alewewnątrztejprzestrzenizacho-
dządynamicznezmiany:
Metaforygeometryczne,strukturairozwarstwienietekstuprzekazująstatycznyobrazprze-
strzenikonceptualnej.Jednakżewtrakciejegorozwojukonceptualnaidialogowaprzestrzeńniepo-
zostająstatyczne,alerozwijająsiędynamiczniedziękiopisomzmianitransformacjipojęćipunk-
tówwidzenia.(Nöth1996:606)
PracaNöthanieprzynosijednakopisuianalizy(semantycznejczypragma-
tycznej)jednostekmetatekstowych,aleraczejichrejestr.Badaczainteresująbo-
wiempodstawowemetaforycznekonceptualizacje,kryjącesięzaposzczególnymi
wyrażeniamiidążyondowskazaniaichmotywacjiwmechanizmachpoznaw-
czychidoświadczeniowychczłowieka.Niebezznaczeniasąteżinnefakty.Po
pierwsze,to,żeNöthprzyjąłszerokierozumieniemetatekstu(obejmującezarów-
nometatekstjakojednązpłaszczyznheterogenicznegotekstu,jakitekstoinnym
