Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ROZDZIAŁI
wprzypadkunaszejilustracji,Jaśjestchory.,Jaśniejestchory.Zaprawdziwynonsens
uważasięzbiegniepowiązanychzesobąwyrazów,np.onkiedyzwłaszcza,panitylkoto
(tenostatnizwrotjestjednakdoskonalerozumianywsklepie),lubteżwyrazówpo-
wiązanychzesobąpodpewnymiwzględami,alepobranychzkategoriiróżnychinie-
współdziałającychzesobąwtworzeniuzłożonegosensunadrzędnego.Przykładem
tejdrugiejkategoriinonsensówmożebyćznanarosyjskailustracjaKotarbińskiego
wpostacizdaniaBrakjestmuch.(małżeństwo[wsensieinstytucji]jemuchy)(zda-
niepolskieotymkształciejestwporządkupodkażdymwzględem,takżezpunktu
widzeniasensowności[conieznaczy,żejestwporządkuzpunktuwidzeniajakiejś
sytuacyjno-praktycznejużyteczności]).
Niestety,pouczenielogikówosensownościzdańsprzecznychwewnętrzniejest
opartenabłędzielogicznymzwanymekwiwokacją.Polegaonnamówieniutegosa-
megoorzeczachróżnychzzaniedbaniemichnależytegorozróżnienia.Takierozróż-
nienienakazywałobyichodmienne,aniezrealizowane,potraktowanie.ZdaniaJaś
jestchory.,Jaśniejestchory.toparazdańwzajemniekontradyktorycznych;zktórych
każdejestbezapelacyjniesensowne;natomiastzdanieJaśjestchoryiniejestchory.
tojednozdanieprezentującekoniunkcjędwóchprzeciwstawnychatrybutówjako
przysługującychnarazjednemuobiektowi.Niemożebyćwiększegobezsensu.
Iwpraktycejakotakiwłaśniebezsenszdaniesprzecznewewnętrzniejestostatecz-
nieprzezwszystkichgeneralnietraktowane(szczególnieakcentowałtęsprawę[wślad
zaArystotelesem,Ockhamem(XIVw.),MikołajemzAutrécourt(XIVw.)]o.prof.
Bocheński).Jestprawdą,żedlapewnychcelówmożemysięposłużyćkonstrukcją
sprzeczną;naprzykładpoto,bypośrednio,drogąDokrężną”,podsunąćodbiorcyjakąś
sugestię,powiedzmy,tę,żepowzięciesądunaDtak”lubnaDnie”nastręczawdanej
kwestiipoważnetrudności.Mamyjednakwtakimwypadkudoczynieniazespecjalną
kategoriąwykorzystaniajęzyka;wukładziepojęciowymAustinaokreślilibyśmytego
rodzajuodezwaniejakodziałanieperlokucyjne(nie:lokucyjnelubillokucyjne).
Dobrzejestteżzwrócićuwagęnafakt,żemówienieosprzeczności,naogółjakoś
ukrytej,odnosisięzasadniczodooznajmień,anienp.dopytańlubrozkaźników.
Otóżistniejeskutecznytestsensownościoznajmień:chodziouznanie,żekażdy
mówiącyprzewidujewswoimkodziemiejscedlaniedewiacyjnegozdaniajestprawdą,
żepzpodstawieniemzapjednegozdaniazdwóchzdańprzeciwstawnychwrodza-
juwyżejomówionych,aleniezdaniaprezentującegoichkoniunkcję.Wymykasię
temutestowirównieżtakiezdaniejakJaśśpi,atenkrasnoludekteżśpi.,tzn.zdanie
obejmująceskładnikfikcjonalny.DSensu”fikcjonalnego,literackiegoniemożnamie-
szaćzprostymsensemdotyczącymwiedzyiprawdywzwykłymichrozumieniu.
Dodajmywreszcie,żewszelkiepowtórzenia,czytosprzeczne,czyniesprzeczne,są
owocemnaszegoswobodnegodziałania,doktóregokodnaturalno-językowyniema
żadnegosprawczegoodniesienia.Niby-zdanieJaśjestchory,(Jaś)jestchory.mówiące
tosamootymsamymJasiujestteżDzdaniem”spozakodu.
Skądinądrozumiesię,żeelementykodumogąsięopierać,międzyinnymi,na
powtórzeniujakonapewnymzjawiskuempirycznym,perceptybilnym,por.,dla
