Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Perspektywakrytycznawrekonstrukcjiwarunkówtworzeniawiedzy
19
wciążdomagająsięposzerzającegorozwijania(Charmaz,2009,s.737–739)9.
Możetostanowićilustracjęteoretycznegospecjalizowaniasiępodejśćbadaw-
czychwsytuacjiichstosowaniawswoistejdziedzinieiokreślonymtypieproble-
matyki,rodzącejszczególnetrudnościisposobyichrozwiązywania.
Samproceskonstruowaniatrafnościjestwłączanydozagadnieńwalida-
cjibadań,mającejwzasadziecharakterprocesuspołecznegookreślanegojako
społecznekonstruowanietrafności10.Sprawdzaniuzasadnościwiedzysłużą
teżniezwyklerozbudowanetypypraktyk.Wśródnichmożnadziśwyróżnićlicz-
neodmianysprawdzaniatrafnościwniosków,np.:a)trafnośćopisu(koniecz-
nośćsprawdzeniarzetelnościrelacjibadawczych);b)trafnośćinterpretacyjną
(trafnośćrelacjiwstosunkudoopiniiosóbbadanych);c)trafnośćteoretycz-
ną–dotyczącązarównokategoriipojęciowychużytychopisie,jakibudowanych
przyichpomocywyjaśnień;d)trafnośćuogólnień–możliwośćichrozszerzania
naniebadanychczłonkówgrupy(wewnętrzną)orazprzewidywania,jakbadane
zjawiskamogąprzebiegaćwodmiennychwarunkach(zewnętrzną);e)trafność
wartościowań,domagającąsiękrytykisądówoceniających(Szkudlarek,1997,
s.175–176;Maxwell,1992,s.288–300).Pojawiasiętakżepojęcietrafności
emancypacyjnejdomagającejsięoceny,jakdalecebadaniaprzyczyniająsiędo
korzystnejzmianysytuacjiosóbbadanych.Ponadtooboka)trafnościpomiaru
(triangulacyjnego)orazb)trafnościpojęć(ichodpowiedniościdodoświadczeń
osóbbadanych)badaniawymagajątakżeoszacowaniac)trafnościkonfronta-
cyjnej(uzgodnieniainterpretacjibadaczazopiniamiosóbbadanych)orazd)traf-
nościkatalitycznej,domagającejsięocenyzmianysamorozumieniaosóbbada-
nychiichsamoregulacji.Badaniemabowiemsłużyćnietylkotworzeniunowej
wiedzy,lecztakżeprzyczyniaćsiędorozwiązywaniaproblemówprzezsamych
badanych(Szkudlarek,1997,s.176–177).
Stosowaniekryteriumtrafnościprzenosisięrównieżnaanalizętekstu
ijegoznaczeniawpraktycespołecznej.Wskazujesięnamożliwościdokonywania
takiejwalidacjiwoparciuotrafnośćsytuacyjną(rodzajgłosuuzewnętrznionego
wtekście–bezcielesnyvsucieleśniony,emocjonalny,reagujący),rizomatyczną
(wielośćgłosówdefniującychsytuację),ironiczną(sposóbzaproszeniedodal-
szejinterpretacji),czyteżrefleksyjną(wyrażanagotowośćdokwestionowania
roszczeniadotrafności)(Reason,Torbert,2010,s.149).
Problemtrafnościbadań–różnorodnie,jakwidać,rozwiązywany–zpew-
nościąokazujesięistotnyrównieżdlaocenyzaufania,jakimmożnaobdarzać
uzyskiwanewyniki,autorówpracbadawczychorazreprezentowaneprzeznich
9Charmazproponujerozszerzeniekategorii„nasycenie”poprzezzastosowaniekryterium
„interpretacyjnejwystarczalności”.
10Problem„społecznegokonstruowaniatrafności”wbadaniachjakościowychszerzejomawia
także,wpublikacjidostępnejnapolskimrynkuwydawniczym,SteinarKvale,podnosząctrzyspo-
sobytegorodzajuwalidacjiwiedzy,odwołującesiędo:a)jakościrzemiosłabadawczego,jejb)traf-
nościkomunikacyjnejorazc)trafnościpragmatycznej(Kvale,2004,s.232–255,rozdz.Społeczne
konstruowanietrafności).
