Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Perspektywakrytycznawrekonstrukcjiwarunkówtworzeniawiedzy
23
pełniejszejwiedzyoróżnychtypachnarracjihistorycznej,atakżeowspółczes-
nychodmianachmyśleniaoedukacji.Wtymkontekściemówiąco„porzuceniu”
wcześniejszychorientacjiteoretycznych,zawszewartopytaćoto,jakzostały
podjęte.
Wiedzęmożnaponadtorozpatrywaćzperspektywyregułspójności(reguł
uspójniania),dziękiktórymtakżerozmaitejejodmianymożnaodsiebieodróż-
niaćitraktowaćjakowzględniejednorodnecałości.Używającsformułowania„re-
gułyuspójniania”,jakczynitoJanuszGnitecki,eksponujesiętakierozumienie
spójności,dziękiktóremuokazujesięonaczynnikiemkonstytutywnymprecyzo-
waniaiujawnianiaróżnic,niezaśjedyniestatycznymatrybutemtypuwiedzybądź
metodologicznejodmianyjejtworzenia.Reguły,wświetlektórychokreślonekon-
cepcjemetodologiczneuzyskująstatusodrębności,sąoczywiścieniezwykle
różnorodne,stanowiąteżgrostreścipodręcznikówmetodologicznych.Sąwnich
normowanemetodykapostępowaniawbadaniach(regułydziałaniabadaw-
czego),zasadytworzeniawypowiedzinaukowej–budowanieteorii,sposoby
wnioskowania,atakżemożliwewarunkikrytykitworzonejwiedzy.Przyczyniają
sięonenietylkodotworzeniadającychsięcałościowowyodrębniaćodmianwie-
dzy,lecztakżedojejtrwaniaimożliwejtransmisji.
Różnorodnośćtychregułwywołujedyskusjęokryteriachjakościwiedzyna-
ukowej,wktórejpojawiająsięzarównoopcjanegującamożliwośćichzdefnio-
wania14,jakirygorystyczne,kryterialnepróbyodróżnianiajejodinnychodmian
wiedzy15.Problemtenznajdujeodzwierciedlenietakżewdyskusjinadspołecz-
nymi,instytucjonalnymiwarunkamizapewnianiaspójnościwiedzyiprecy-
zowaniajejspołecznychfunkcji.Sugerujesięwspółzależnośćpomiędzyinsty-
tucjonalnymiprocesamiazdolnościąnaukidotworzeniawartościowejteorii,która
zależym.in.odtego,czyprofesjonalneorganizacjenaukowepotrafąodsunąć
laikówodwpływunatworzeniewiedzy,konkurowaćzinnymiinstytucjaminauki,
uzyskaćkontrolęnadzasobamiiprawomocnościąokreślonychkierunkówba-
dań,wytworzyćscentralizowanezależności,redukowaćniepewnośćwiążącąsię
zwykonywaniemzadańbadawczychorazstandaryzowaćorientacjepoznawcze
ikryteriadefniująceproblemyintelektualne(Sozański,1998,s.7–8).Przytoczo-
nesformułowaniabardzojednoznacznieobrazująsposób,wjakimożnaujmować
powiązanieinstytucjonalnychregułzmożliwościamitworzeniaokreślonegotypu
wiedzy.Spójnośćwiedzypojętejjakoformacjaspołeczno-kulturowapozostajeteż
wzwiązkuzespołecznymiprocesamiinstytucjonalizacjistanowiącymizarówno
14JednozestanowiskprzytaczanychprzezHammersleya(za:Nowak,2006,s.160).
15TadeuszSozańskiwskazujetunastępującekryteriawiedzynaukowej:1.intersubiektywną
komunikowalność,2.metodycznośćczynnościnaukowych,3.systematyzacjęterminówitwierdzeń,
4.niesprzeczność,5.intersubiektywnąuzasadnialnośćitestowalnośćteorii,6.pewnośćwyrażającą
sięwwysokimpoziomieuzasadnienia,7.uniwersalność,8.ogólność,9.ścisłość,10.wysokąza-
wartośćinformacyjną,11.oszczędnośćiprostotę,12.abstrakcyjność,13.warunkowość,14.kumu-
latywność–modelrygorystyczny,gdyżleżąceuichpodstawwartościwprzypadkujakiegokolwiek
pominięciapozbawiająprawadoposługiwaniasiępojęciemnauki(Sozański,1998,s.24).
