Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.FILOZOFICZNEIPRAKTYCZNEŹRÓDŁARYZYKA
znaleźćmożnawinskrypcjachwewnętrzachpiramid.Wgrylosowegranotakże
wChinach(2300p.n.e.).
Grawkościwymagajednakjedyniestosunkowoprostychobliczeńprawdopodobień-
stwa.Abykalkulowaćryzyko,niezbędnajestumiejętnośćobliczaniaprawdopodobień-
stwasekwencjizdarzeń.Bernsteindowodzi,nowoczesnateoriaryzykaniebyłabymoż-
liwabezrewolucji,jakadokonałasięwEuropiewrazzwprowadzeniemcyfrarabskich61.
Przewaganumeracjiarabskiejnadrzymską,dotądpowszechniestosowanąwEuropie,
wynikałaztego,żemożnabyłozapisaćwtymsystemiezero.Dopierowówczasstałosię
możliweobliczenieskomplikowanychproblemówmatematycznych,jaktendotyczący
optymalnegorozłożeniastawekwgrzedwóchpartnerów,którypostawiłtwórcapodstaw
rachunkowości-Pacioli.RozwiązaniewskazaneprzezPascalaideFermatadałoasumpt
dorozwojurachunkuprawdopodobieństwa,któryjestpodstawąwspółczesnejteorii
ryzyka.WokresierenesansuCardano,zzamiłowaniahazardzistaimatematyk,napisał
dziełoKsięgaograchlosowych(łac.LiberdeLudoAleae)-pierwszematematyczne
studiumoceniająceszansegraczywposzczególnychgrachhazardowych.Okołoroku
1630GalileuszopublikowałkrótkiesejOgrzewkości(wł.SopraleScopertedeiDadi).
Znamienne,żewszystkietedziełaukazałysięwkręgukulturowymnajsilniejzwiązanym
zeuropejskątradycjąśredniowiecznychjarmarków-byływięcodbiciemówczesnejkul-
turykupieckiej,wywodziłysięznurtupraktycznegorozpoznawaniaryzyka.Dopodob-
nychpraktycznychwnioskówdochodziliśredniowieczniautorzydziełoekonomii.
JohannesDunsScotuswXIIIwiekutwierdził,żesprawiedliwacenapowinnapokrywać
kosztywytworzenia,zawieraćzyskorazkompensowaćryzyko62.Wkrótcejednakroz-
ważaniaoryzykumiałyprzenieśćsiędoanglosaskiegokręgukulturowego,czegowyni-
kiemjestwspółczesnedefiniowanieryzykaprzedewszystkimwzgodzieztradycją63.
Pośredniąprzyczynątejzmianypunktuciężkościstałsięwzrostpotęgimilitarnej
igospodarczejAnglii(apóźniejWielkiejBrytanii),bezpośredniązaśprzesłankąrozpo-
częciazbieraniadanychnatematurodzeńiśmiertelnościwceluoszacowaniaprzyszłej
strukturywiekowejspołeczeństwaangielskiego.Podstawyrachunkuprawdopodobień-
stwaopracowywalinatymgrunciezarównoGaunt,jakiHalley,którzybadalirejestry
śmiertelnościinatejpodstawieformułowalistatystycznezależności.Halleyopracował
tabliceoczekiwanejdługościżycia,cozapoczątkowałoformalizacjękalkulacjipremii
ryzykawubezpieczeniachnażycie.Wszystkietepracebudowałyzasóbwiedzypodsta-
wowejniezbędnejdoopracowaniateoriiryzyka.
61
P.L.Bernstein,op.cit.,s.4.
62
J.DunsScotus,InQuattuorLibrosSententiarum,dist.15,q.2,21A,cyt.za:A.Lapidus,Informationand
RiskintheMedievalDoctrineofUsuryduringtheThirteenthCentury,[w:]PerspectivesontheHistoryofEconomic
Thought,red.W.Barber,EdwardElgarPublishing,London1991,s.31.
63
Matozasadniczeznaczenie,gdyżpojmowanieterminuryzykawywodzącesięzkręgukulturyanglosaskiej
jestodmienneniżdefinicjategopojęciautrwalonawEuropiekontynentalnej(wpierwszymprzypadkumowaory-
zykunegatywnymipozytywnym,wdrugimjedynieonegatywnym).Biorącpoduwagę,żeświatowysektorfinan-
sowykształtowałsiępodwpływemanglosaskiejkulturybiznesowej,sektorpozafinansowyzaśdużobardziejpod
wpływemzwyczajówlokalnych,rodzitolicznetrudnościwidentyfikacjiiocenieryzykawwarunkachwspółczesnej
zglobalizowanejgospodarki.
33