Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Spóropochodzeniemowy
33
Szkołatradycjonalistycznauważajęzykizadarobjawienia;sądziona,żesłowo
pierwotnezostałoczłowiekowiobjawione,apóźniejrozwijałosiępodnieustannym
wpływemobjawienia.Szkołaindywidualistyczna[wyróż.-O.K.]głosi,żeczło-
wiekwyrobiłsobiemowęsamzsiebie,ćwiczeniemswychorganów.Przypuszcza
ona,żejęzykipoczynająsięodsłówwyrażającychpotrzebyżycioweiprzedmioty
zmysłoweiwznosząsiędopojęćoderwanych,gdynatomiastszkołatradycjonali-
stycznarozpoczynaodpierwiastkaboskiego.Sprawataniejestjeszczerozstrzygnięta
(VIII,84-85).
PrzyglądającsiębliżejrozróżnieniuzaproponowanemuprzezMickiewicza,
możnazauważyć,żejestonobliskimodpowiednikiemklasyfikacji,którą
HerderprzedstawiłwRozprawieopochodzeniujęzyka.Caływywódfilo-
zofajestbowiempolemikąprzeciwstawiającątezomrozmaitychmyślicieli
natematboskiegopochodzeniajęzykaprzekonanie,żejęzykjestnatural-
nymwytworemczłowieka.MickiewiczodniósłsiędoHerderowskiejfilozofii
językabardzopodobniedotego,jakMaurycyMochnackipotraktowałteorię
poezjitranscendentalnejFriedrichaSchleglawszkicuOliteraturzepolskiej
wwiekudziewiętnastym
46
.Zaadaptowałmianowicieispopularyzowałwwykła-
dziemyśl,którawcześniejzostałasformułowanaiusystematyzowanaprzez
kogoinnego,niewskazującjejźródeł.Przedstawiłdwakierunkimyślenia
ojęzyku,takjakbysamwpadłnapomysłichrozróżnienia.Byćmożepostą-
piłtakdlatego,żeHerderaidentyfikowałzfilozofiąhistorii,aniezfilozofią
języka,inieprzyszłomunamyśl,bywtymostatnimkontekściewymienić
jegonazwisko.
WjakisposóbMickiewiczowskipodziałnaszkołyntradycjonalistyczną”
inindywidualistyczną”korespondujezpolemikązawartąwRozprawieopocho-
dzeniujęzyka?Wkręguwspomnianychprzezpoetęwyobrażeńonsłowie
pierwotnym”,nobjawionym”człowiekowiprzezBogasytuująsiępoglądy
członkaAkademiiBerlińskiej,pastoraJohannaPeteraSüssmilcha,którym
Herderstanowczosięprzeciwstawił.BoskiepochodzeniemowySüssmilch
próbowałuzasadnićdoskonałościąalfabetu,wktóregook.ndwudziestu
46
OmówionąprzezFriedrichaSchlegla(m.in.wtzw.fragmentach)dialektykępierwiastków
nrealnego”inidealnego”wpoezjiMochnackiwykorzystałjakopodstawędosformułowania
rozróżnieniamiędzyżywiołaminobiektowym”(nazywanymteżnpostaciowym”,nrealnym”,
nsnycerskim”,nplastycznym”,nrzeczywistym”)ansubiektowym”(npsychicznym”,nindywi-
dualnym”,nidealnym”)wpolskiejpoezjiromantycznej.MimożewrozprawieOliteraturze
polskiejwwiekudziewiętnastymdałdowodygruntownejznajomościdziełbraciSchleglów,
kilkakrotnieprzywołująctakżeichnazwisko,wtymkonkretnymprzypadkukonsekwentnie
jeprzemilczał.Por.M.Mochnacki,Oliteraturzepolskiejwwiekudziewiętnastym,w:tegoż,
Rozprawyliterackie,oprac.M.Strzyżewski,Wrocław2000,s.297-314;O.Krysowski,Między
nrealnym”anidealnym”.OkryteriachmyśleniaporównawczegowpismachkrytycznychMau-
rycegoMochnackiego,nTekstualia”2022,nr1,s.77-91.
