Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
*
Mickiewicziświatżydowski
WBalladachiromansachpróżnoszukaćznaczniejszychśladówtema-
tów,wątkówżydowskich.Mickiewiczballadowąmateriętkałztakichele-
mentówfolkloru,wktórychsięniepojawiały.WacławBorowyzauważa
jednak,żefiwyobrażeniaoondynachjakoistotachzaludniającychwody
rozwinęlidawnowswoichpismachkabaliści,podobniejakwyobrażenia
osylfach,gnomachisalamandrach.WPaniTwardowskiejstrzechabu-
21
dynku,jakidlaTwardowskiegowpierwszymzadaniuzbudowaćmusi
Mefisto,wykonanamabyćfizbródżydowskich”(I,96).ZaśwTukaju
–balladzieprzesączonejhorrorem–cyrografpodpisanyprzezsamego
Lucyferajest:fidanwErebie,wszabasrano”(I,103).Użycienazwyświę-
tażydowskiego–szabas–możesugerować,żeMickiewiczowiznanebyły
ludoweprzekonaniautożsamiająceŻydówzszatanemlub,raczej,zgod-
niezdążeniemwyobraźniludowejdoobrazowegokonkretu,nadające
22
szatanowiżydowskierysy.
Wnapisanejzapewnew1822rokubajcePiesiwilk,mającejpod-
tytuł(NaśladowaniezLafontaina),namawiającywilkanasłużbęuludzi
spasionypieswyjaśnia,żeniewielemadorobotyiwymienia:
Dziedzińcapilnowaćgranic
Przybyciegościszczekaniemgłosić,
Nadziadawarknąć,Żydapotarmosić,
Panompochlebiaćukłonem,
Sługomwachlowaćogonem.
(I,150)
23
Mamytuzarejestrowaną–wkapitalnymskrócie–sytuacjęŻydówwspo-
łeczności.Pies,znającyhierarchię,wie,żeŻydamożnafipotarmosić”
(domyślamysię,żenietylkobezkarnie,aleizaaprobatąpanaorazsług).
TematykażydowskawewczesnejtwórczościMickiewiczapojawiasię
wróżnychformachipostaciach:przytoczenia,rejestracjiobyczajowego
21W.Borowy,opoezjiMickiewicza,przygot.Z.Stefanowska,A.Paluchowski,wyd.2
uzupełnione,Lublin1999,s.81.
22OtakimcharakterzewyobrażeńludowychwspominaMickiewiczwprzedmowiedo
Dziadówwileńsko-kowieńskich:fiwewszystkichzmyśleniachpoczwarnychmożnaby-
łodostrzecpewnedążeniemoralneipewnenauki,gminnymsposobemzmysłowie
przedstawiane”(III,14).
23Wartododać,żepieszbajkiLaFontaine’a(LeLoupetleChien)niewspominaożad-
nychŻydach.http://www.la-fontaine-ch-thierry.net/loupchien.htm(datadostępu:11.04.
2014).Zob.interpretacjętejbajki:M.Turczyn,opsieiwilku,[w:]Mickiewiczjako
bajkopisarz,red.K.Cysewski,Słupsk2000,s.71-74.
