Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowogródek,Wilno,Kowno
27
obrazkalubgminnychwyobrażeń.Rzeczjednaknietylkowwyliczeniu
iwskazaniunajudaicawpoezji,lecznaokreśleniu,możliwymdziękiza-
rejestrowaniutakichznaków,jakicharakterwświadomościmłodego
Mickiewiczamiałarelacjamiędzyhistoriąateraźniejszością.Obserwowa-
ny(zwielkąbystrością)kształtspołecznyikulturowyteraźniejszościbył
dlaniegoznakiemwskazującymnaprzeszłość,każdezjawiskoważne
byłonietylkopoprzezswojeusytuowaniehicetnunc,aleprzezswojąge-
nezę,uwikłaniahistoryczne,konteksty,jakiewjegodiachronicznymro-
zumieniumusiałyzostaćprzywołane.Naukateraźniejszościbyławjakimś
sensietożsamaznaukąhistorii,podobniejaknaukahistoriimówiłanaj-
więcejoteraźniejszościwłaśnie.JeżeliwięcbliskopołowęludnościNowo-
gródkawpierwszejpołowieXIXwiekustanowiliŻydzi,jeżeliWilnona-
zywanebyłofiJerozolimąPółnocy”,totakistanrzeczykazałzastanawiać
sięnadpoczątkiem,wyjaśnieniemtego,żeobokkościołówicerkwistały
synagogi,żedlawiększejczęściludnościmiasteczekWielkiegoKsięstwa
Litewskiegodniemświętymbyłasobota,dlapozostałych–niedziela.
24
Mickiewicznigdynieignorowałistnieniataklicznejspołecznościży-
dowskiejnaziemiachdawnejRzeczpospolitej.Wróżnychokresachżycia
nadawałtemuzjawiskuodmienneznaczenia,alezawszepamiętał,że
obecnośćtamaswojeuzasadnieniehistoryczneistanowiprzesłanie,ja-
kiehistoriakierujedoteraźniejszości.
*
WDziadachnapisanychwWilnieiwKownienieznajdziemybezpo-
średnichaluzjiiodwołańdojudaizmu.Niematupostaciżydowskich,nie
mabezpośredniegoprzywołaniażydowskichwierzeńczyobrzędowości.
LegitymującesiępogańskimrodowodemDziadysąjużświętemschry-
stianizowanym,wyrażającymchrześcijańskąantropologięichrześcijań-
skiepojęcietrwania.JednakgłównaideaDziadówwileńsko-kowieńskich,
komuniażywychizmarłych,będącaplatformąpomocy,jakążywiudzie-
lićmogązmarłym,wspólnajestobyczajomreligijnymtakŻydów,jak
ichrześcijan.Powyższestwierdzeniadomagająsięjednakpogłębienia
25
ipewnegodointerpretowania.Dotycząbowiemraczejsferyfilologicznej
24PamiętaćtrzebajeszczeomieszkającychnatymterenieTatarach,świętującychpią-
tek(jeżeliwyznawaliislam)isobotę,jeślibylikaraimami.
25Żydziwierzą,żeduszeprzebywającewgehinnom(gehennie)niesąmęczonewszabat.
Dlategofikantorstarałsięjaknajdłużejprzeciągaćpoczątkowesłowamodlitwywie-
czornejkończącejświętydzień,abydaćimjeszczechwilewytchnienia”–L.Trepp,
Żydzi.Naród–historia–religia,przeł.S.Lisiecka,Warszawa2009,s.319.
