Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Terenbadań–Podhalewyobrażone
Nienależychybadziśjużpisać,żeterenemmoichbadańbyływsieSkalnegoPodhala(Poronin,
BiałyDunajec,BukowinaTatrzańska,Kościelisko,Murzasichle)orazjegocentrumiserce,czyli
Zakopane.Tegotypusformułowaniastałysięniemodneitraktowanesąjakobanalne.Patrząc
jednakznajbardziejprzyziemnegoirealistycznegopunktuwidzenia-takwłaśniebyło.Z
pewnościąlepiejibardziejnaczasiebyłobynapisać,żemiejscemmoichbadańbyłyspotkania,
przestrzeniewytwarzanewwynikuinterakcji(Clifford2000),głębokiewzajemnerelacjei
mieszaninazinstytucjonalizowanychpraktykzamieszkiwaniaorazpodróży(Clifford2004),bo,jak
pisałMicheldeCerteau,przestrzeńniejestnigdyjakośobiektywniedana,lecztworzysię
dyskursywniepoprzezcielesnejejpraktykowanie(2008).Towszystkooczywiściejestprawdą.
JednakmniezupełnieinnakwestiawydajesięfundamentalnawpostrzeganiuSkalnegoPodhala
jakoprzestrzeniterenowej.Otóżnazwałabymjąpolemścieraniasiępewnychwykształconychna
przestrzeniostatnichdwustulatwyobrażeńnatematGóraliigóralszczyznyzewspółczesnymich
redefiniowaniemiwykorzystywaniemprzezPodhalan.PospędzonymnaPodhaluczasiei
rozmowachzGóralami,poanaliziedawnychiwspółczesnychtekstów,którenatemattego
miejscapowstały,jestemprzekonana,żedużaczęśćpodtatrzańskiejrzeczywistościbazujena
pewnymmicie,którybyłświadomiekonstruowanyprzezpolskichinteligentówjużodXIXwieku,
osiągnąłswojeapogeumwokresiemłodopolskiminastałewpisałsiętakżewpóźniejsze
wyobrażeniaoGóralachiichkulturze.
ZawartewtytulerozdziałusformułowanieHPodhalewyobrażone”wbezpośrednisposób
odnosisięoczywiściedokoncepcjiEricaHobsbawma(2008),któryudowadniał,żeniektórez
funkcjonującychwspółcześnietradycjisązupełnienowe,toznaczynieautentyczne,ustanowione
nafikcyjnychzwiązkachzprzeszłościąlub,wskrajnychprzypadkach,nawetnafikcyjnej
przeszłości.Wśródnichniebrakujerównieżitakich,którezostaływymyślonecelowoprzezludzi
mającychdostępdowładzy(nawieluróżnychpoziomach).Celemtworzeniatakichtradycji
wynalezionychmiałobybyćpragnienieosiągnięciarozmaitychkorzyści,najczęściejzwiązanychz
dostępemdoszerokorozumianychdóbr,atakżewzmacnianiepoczuciaprzynależnoścido
określonejwspólnoty(2008).Wtakimwłaśniesensie,moimzdaniem,Podhalezostało
wynalezione:wkonkretnychokolicznościachspołeczno-historycznych(zabory,odbudowa
państwowościwIIRzeczypospolitej),przezkonkretnychludzimającychdostępdosymbolicznej
władzy(polskichinteligentów),bywytwarzaćpoczuciejednościnarodowejiszukaćjej
wspólnychsymboli(Góralemielistaćsięjednymznich,czegonajjaskrawszymprzykłademjest
stylzakopiańskiStanisławaWitkiewicza).
Przyjrzyjmysięsprawiedokładniejisystematyczniej.Nienależądziśdorzadkościgłosy,żecała
kulturaludowazludemjakojejdepozytariuszembyłaniczyminnymjaktylkowyobrażeniem
skonstruowanymprzezprzedstawicielieuropejskiejinteligencjiXIXwieku(por.Robotyckii
świadomości,któranawłasnyużytekstworzyłasobieswoistąmitologięchłopa,ograniczonądo
łatwoprzyswajalnychstereotypówiżyczeniowychuproszczeń”-kwitujeWiesławMyśliwski
(2001,s.36).Kulturaludowailudnależąwięcdosferyzmitologizowanychwyobrażeń,dla
którychpierwsząprzesłanką,jakpiszeStanisławWęglarz,byłyHetnologicznemityeuropejskie”
(1994,s.85),wszczególnościzaś-mitHdobregodzikusa”wyrosłyzfilozofiiRoussowskiej.
Przełamywałonnegatywne,wręczzwierzęcespojrzenienamieszkańcównowoodkrywanych
lądów,chcącwidziećwnichprzedstawicielipozytywniewaloryzowanejnatury.HObcych”,
Hdzikich”zaczętopostrzegaćjakodzieciżyjącewstanieHrajskiejszczęśliwości”,wzgodziez
naturą,nieskażonewszystkiminegatywnymiskutkamizachodniejcywilizacji.Więcej,patrzącyna
Hdzikich”Europejczycywkońcudoszlidowniosku,żeototeprymitywneludyucieleśniają
13
