Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
MaciejKassner
Conaszwodzi?Oczywiściediabeł.Jaktoczyni?Zapośrednictwemumysłu
ijęzyka.Purytańskapsychologiaopierasięnapodejrzliwościwobecwytworów
ludzkiegoumysłu.Omawiająctękwestię,StanisławFilipowiczprzytaczatwier-
dzenieRalphaBartonaPerry’ego,żejednymznajciekawszychodkryćpuryta-
nizmujestwskazanienrealnegozła,którezawartejestwpozorachdobra”14.
Niepowinniśmyzatemufaćnawetnajszlachetniejszymintencjom.Podmaską
pobożnościmożeskrywaćsięniepohamowanaambicja,dążeniedoprawdy
bywakamuflażemdlamściwościinienawiści.Wbłądmożenaswprowa-
dzićrównieżsłowo.Dlapurytanówjęzykjestczymśzgruntupodejrzanym.
Umożliwiaoninwersjęwartości:przedstawieniezłajakodobralubdobrajako
zła.Właśniewtegotypulingwistycznychmachinacjachprzejawiasięprzebie-
głośćszatana.Dlategonależywystrzegaćsięsłówabstrakcyjnychiwieloznacz-
nych.Politycznymideałemstajesięplainlanguage,mowaprostaipozosta-
jącabliskodoświadczenia.Wtensposóbkulturapurytańskasprzyjarecepcji
wzorcówbrytyjskiegoempiryzmu.Purytanieodrzucająutopijnemarzycielstwo,
sceptycznieodnosząsiędoegzaltowanegojęzyka,nieufająwielkimsłowom
iszlachetnymporywomserca.Purytańskalekcjapodejrzliwościodcisnęła
natwórczościnaukowejStanisławaFilipowiczawyraźnepiętno.Podłośćukry-
wającasiępodmaskąprawdyinikczemnośćpróbującauchodzićzadobro
towjegopisarstwiewciążpowracającemotywy.
Rzeczjasna,doświadczenieamerykańskieniesprowadzasięjedynie
dopochwałypolitycznejostrożności.Nafundamencieprotestanckiejinterpreta-
cjidoktrynyogrzechupierworodnymAmerykaniepragnęliwznieśćrusztowa-
niewolności.Cojednakkryjesiępodtymsłowem?Naamerykańskiepojmo-
waniewolnościznacznywpływwywarłypoglądybrytyjskichwigów.TeWhig
ScienceofPolitics,botaknazywanopolitycznąmądrośćwigów,narzucała
dualistycznąwizjęświataopartąnadychotomiiwolnościityranii.Międzytymi
siłaminiemożebyćżadnegokompromisu.Dziedzictwemwigówbyłaprzede
wszystkimniezgodanaarbitralnośćwładzy.Amerykaniesądzili,żedążenie
dowładzy,podobniejakdążeniedowolności,należydonaturalnychskłon-
nościczłowieka.Władzyniemożnawięccałkiemwyrugować.Możliwejest
natomiastpozbawieniejejcecharbitralności.nWświeciepolityki-wyjaśnia
stanowiskoAmerykanówFilipowicz-nieodzownajestwięcmediacja[…]
wykluczającazarówno«czystą»wolność,jaki«czystą»władzę”15.Takiejfor-
mułyzapośredniczeniadostarczaprawo,którełączyideewolnościzkoncepcją
autorytetu.Esencjąwolnościjestzatemnpublicznyautorytetstojącynastraży
14S.Filipowicz,Owładzygrzechuigrzechachwładzy.Rozważaniaorodowodzieamery-
kańskiegoantyutopizmu,Warszawa1992,s.44.
15S.Filipowicz,Pochwałarozumuicnoty…,s.44.
