Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
ZbigniewKaźmierczyk
chadociała,tego,coświętedotego,cogrzeszne;tego,cowiecznedotego,co
śmiertelne;tego,coczystedotego,coskalane.Wampirtowedługreligioznaw-
cówpostaćreliktowychwierzeńreligijnychwyrażającychradykalnydualizm.
MickiewiczprzedstawiającIwanaGroźnegojakoDrakułę,ukazałsamodzierżawie
jakomanicheizmprzezcarawcielonywstrukturysamodzierżawia;wyjaśniałsłu-
chaczomcaratjakosystemapetytywny-wgłodziewładzy,panowania,podboju
nienasycony,poprzezwładzęrealizującypragnienienieograniczonościspotykane
udespotówazjatyckiegotypu.CarpodobniejakDrakułapragniewytępićgrzech
izlikwidowaćnieczystość.Jednakznieskończonejżądzyziemskiejświętościiczy-
stościpoddanychrodzisięnieskończonazbrodniabezkary.Ludtęsrogośćak-
ceptuje,ponieważmacarazBożejłaskizapogromcęziemskiegoZła,zamściciela
Golgoty.TakprzedstawiałsięIwanGroźnywliściedoksięciaAndrzejaKurbskie-
go,któryprzeszedłnastronęPolaków:
Wiem,żeci,którzysłużązłuiłamiąboskieprzykazania,nietylkopodlegająkarze
wiekuistej,alesąskazanitakżetutajnawypiciekielichagniewuPana,słusznego
gniewuBoskiego,iponosząrozmaitekary.[ł]Wierzęwięc,żeja,niewolnik,będę
sądzonynietylkozawłasnegrzechy-umyślneinieumyślne,aleizagrzechymoich
poddanych,popełnionewwynikumojegozaniedbania39.
JakzauważyłAlainBesançon,Bnadworzepełnymmęki,pali,szubienic,kółiin-
nychniezliczonychnarzędzitortur”IwanBDźwigaciężargrzechówswoichpodda-
nychikarzeich.JestChrystusemo«surowynoku»(jarojeoko),jednymzprzed-
stawieńikonicznychZbawiciela”40.AbyzniszczyćwyobrażeniecaraChrystusa,
Mickiewiczodwołałsiędofiguryludowego(przedchrześcijańskiego)dualizmu
idowodził,żeistotąsystemucarskiegojestnieohamowaniewzbrodni.Skorelo-
wanieCzarnegoBogaiwampirasłużymentalnejprezentacjicaratujakosystemu
pożeraniapoddanych.
RosjabezPolski
UchylenieaksjologiimoralnejwdoświadczaniuhistoriiotworzyłoMiłoszowi
możliwośćstawianiasłabychpodpręgierzemoskarżeńoto,żewinnisąswoich
klęskzewzględunauleganieinstynktowiśmierci,podświadomemupragnieniu
samozatraty,awnajlepszymrazieouleganielekkomyślnościlubinnymprzy-
waromnarodowym.Rozkruszyłwtensposóbromantycznypostulatstawiania
politycemiędzynarodowejwymagańmoralnych-przyświadomościromanty-
ków,żemateriaobuwymiarówjestamorficzna.WPrywatnychobowiązkach
wobecpolskiejliteraturypowtórzyłkrucjatęprzeciwromantyzmowirycerskie-
39Cyt.za:AlainBesançon,ŚwiętaRuś,przeł.Ł.Maślanka,Warszawa2012,s.42.
40Tamże,s.42-43.
