Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stolatmłodszaniżnaZachodzieEuropy12.Przyczynątegostanurzeczybyłanietylko
lokalnatradycja,wktórejkobietęprzypisanoprzedewszystkimdosferydomowej,
aletakżemizoginicznespojrzenienakobiecąaktywnośćkulturotwórczą,podkreśla-
nąwwielustaropolskichdziełachoraztraktatachedukacyjnychczerpiącychzarówno
zBiblii,jakizniechętnegokobieciefolkloru13.PodzielamstanowiskoPartyki.
Zanimwięcprzejdziemydocharakterystykiowejtwórczości,przyjrzyjmysięwybra-
nymdokumentomodnoszącymsiędokobiecejemancypacji.Pozwolinamtonaczęścio-
wezrozumieniesytuacjikobiet,któreniepisały,boniemogły,niemająckutemumożli-
wości,itych,któredopieropisaćzaczynały,wbrewniezbytchętnejopiniipublicznej.
NatematedukacjiimożliwościintelektualnychkobietwwiekuXVIIiXVIIIwy-
powiadanosięnietylkowtraktatachhumanistycznych,aletakżewliteraturzepopu-
larnej(zwłaszczasowizdrzalskiej),satyrach,dziełachpolitycznychidrukachulotnych.
Autorówtychpracmożemypodzielićnazwolennikówiprzeciwnikówkobiecejeman-
cypacji.PierwszestanowiskozajmowałAndrzejGlaberzKobylina(ok.1500–1550),
autortraktatufizjologicznegoProblemataAristotelis.Gadkizpismawielkiegofilozofa
Aristotela,iteżinszychmędrcówtakprzyrodzonejjakoilekarskiejnaukizpilnościąwy-
brane(Kraków1535).PodedykacjidlaJadwigiKościelskiej,aprzedpierwszymroz-
działempracymożemyprzeczytać:
Międzyinszymiprzyczynami(Wielmożnaabarzosławnagospodze),przeczmężowie,swychprzod-
kównaśladującustaw,takustawiliipilnotegostrzegą,abybiałegłowypismasięnieuczyłyiksiąg
żadnych,cosiętyczebiegłościawyćwiczeniarozumu,nieczytały,tajestjednaprzyczyna,iżoni,chociaż
inszewymówkimają,wszakożwięcejtoczyniązniejakiejzaz[d]rości[ś]przetooni,bojącsięswejsławy
utracić,abybiałegłowyrozumemichnieprzechodziły,chcącwieleumieć,broniąimczytaniagłębokiego,
chybamodlitwapaciorków14.
Autor,znanyszesnastowiecznytłumacz,podkreślałnietyleistnieniejakiegośnko-
biecegogeniuszu”innegoniżumysłmęski,alepowołującsięnaArystotelesawkwestii
subtelnościmateriikobiecej15,dowodził,żekobietymająpodobne,anawetwiększe
zdolnościniżmężczyźni.Zestrachuprzednimiciostatnizakazaliniewiastomkształce-
niasięorazczytaniaksiąginnychniżreligijne.Możemyprzyjąć,żeautorkrytycznieod-
nosiłsiędopowszechnegowepocestaropolskiejprzekonania,żekobietypowinnyzaj-
mowaćsiętylkodomem16.Takieniezwykleprzyjaznesłowapojawiłysiętakżewinnym
12J.Partyka,dz.cyt.,s.5.
13Badaczkapodkreśla,żewbrewpowszechniepanującemuwśródbadaczyprzekonaniuoniższymniżna
Zachodziepoziomiemizoginii,niechęćwobeckobietwwiekuXVIiXVIIbyłaporównywalnazkrajami
europejskiegoZachodu(zob.tamże,s.38).Nafakttenmiałwpływruchkontrreformacyjny,którypo-
dobniejakreformacja,podkreślałrolęPismaŚwiętegoiwinęEwy.
14A.Glaber,GadkioskładnościczłonkówczłowieczychzArystotelesaiteżinszychmędrcówwybrane,Kraków
1893,s.4–5.
15Tamże,s.4.
16Niemożemyoczywiścieniebraćpoduwagędedykacjiprzeznaczonejdlakobiety,prawdopodobnie
protektorkiautora.Samfaktzadedykowaniadziełakobieciejestdlanasznakiemkulturotwórczejroli
kobietjużwpierwszejpołowiewiekuXVI.
~26~
