Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dziele,tymrazemtłumaczonymzłaciny.TekstznanegoalchemikaihumanistyHen-
rykaKorneliuszaAgryppy(1486–1535)Oślachetnościazacnościpłciniewieściejwtłu-
maczeniuMaciejaWirzbiętyukazałsięwRzeczypospolitejw1575roku(oryginał:
Antwerpia1529).DziełokoncentrujesięnaprzykładachzPismaŚwiętegopostaci
kobiecych(zarównotłumacz,jakiadresatkabyliprotestantami,niejasnyjestrównież
statusreligijnysamegoautora),któreswoimżyciemipostawądałyprzykładprawego
postępowania.Niemamytuwięcdoczynieniazbezpośredniąpochwałąpisaniaisze-
rzejrozumianejtwórczościkobiet,aledowartościowaniemniewiasty,któraniejestani
lepsza,aniteżgorszaodmężczyzny.
Pomimodośćwczesnegoukazaniasiępracafirmującychkobiecąpłeć,wwieku
XVIIspotykamyznaczniewięcejliteraturyantyfemnistycznej.Wyjątkiemjestznany
wyższymwarstwomspołecznymFrançoisPoullaindelaBarre,katolickiksiądzikarte-
zjanista,autordzieł:Del’Égalitédesdeuxsexes(1673)iDel’Éducationdesdames(1674).
Jegoideeniemiałyzbytdużegowpływunaświatopoglądmasszlacheckich(dziełonie
zostałoprzetłumaczonenajęzykpolski),alebyłyzwiązanezdworempolskichkrólo-
wych,któreprzyczyniłysiędozmianymodeluwzorcakobietystaropolskiej.Francu-
skifilozofopowiadałsięzacałkowitąrównościąpłci,równymdostępemdoedukacji
ipiastowaniastanowisk.Byłzdania,żesprzeciwśrodowiskawobeckobiecejniezależ-
nościwynikajedyniezbrakutradycjioraznowościiniestojązanimżadneracjonalne
argumenty.Wierzył,żesiłafizyczna,którącechująsięmężczyźni,nieprzekładasię
naintelekt–tenjestwspólnyobupłciom17.MyślPoullainadelaBarreinspirowała
ruchprecjozystek,zktórymbyłazwiązana(przezsalonmarkizydeRambouillet)Ma-
riaLudwikaijejwychowanicaMarysieńka.Wimięzwiększanianiezależnościkobiet
zwyższychwarstwżonaJanaKazimierzasprowadziładoRzeczpospolitejzakonwizy-
tekołagodnejreguleorazszarytek,sióstrmiłosierdzia.Królowebyłyzwolenniczkami
intensyfikacjiżyciapublicznegokobiet,ceniłysztukękonwersacjiorazpisanialistów,
jakiśmiałą–wstosunkudostaropolskiegoubiorukobiet–modę:odsłoniętedekolty,
zalotnelokiibraknakryciagłowy18.Ceniłyteatr,baletorazdworskiprzepych,wktó-
rymniebyłomiejscanaskromnośćipoczucieniższościwzględemmężczyzny.Jak
możnasiębyłospodziewać,bardzoszybkokobietypolskiezaczęłynaśladowaćmodel
dworski,coprzyczyniłosięwdalszejkolejnościdopojawieniasięnaareniedziejów
kobietsprawczych,zakulisowychpolitykówdobrzeznającychregułyżyciaspołeczne-
go.TenklimatwznacznymstopniuwpłynąłtakżenarozwójnapoczątkuwiekuXVIII
kobiecegopisarstwaświeckiego,elementuszerzejrozumianejemancypacji.
Woświeceniupojawiłsięjeszczeinnymodel,ukształtowanyprzezsentymentalizm,
wzorzeckobietyczystejiniewinnej.Jegodeskrypcjęodnajdziemywinspirowanym
powieściąIgnacegoKrasickiegofikcyjnymLiścieMikołajaDoświadczynskiegopisanym
doTeodoraWeichardtadoTulczynaradzącJemu,abysięożeniłzNipuanką(1787)autor-
stwaAdamaKazimierzaCzartoryskiego.Narrator,MikołajDoświadczyński,opłakuje
17Zob.K.Targosz,dz.cyt.,s.227–230.
18NatematdworówkrólowychFrancuzekzob.m.cyt.
~27~
