Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
czcicielekszatanaMłotnaczarownice(Kraków1614).WNiemczech,wktórychmizo-
giniaprzybrałanajostrzejsząformę(dyskutowanotamczykobietajestczłowiekiem),
powstałoznanenamdziełoAgryppy,którenależyczytaćjakopróbęobronykobiety
przeddehumanizacją28.JednakrównieżwRzeczypospolitejgłosykrytycznewobec
kobiecejnaturyznacznieprzewyższałyliczbądrukisławiąceniewiasty.Zatymipierw-
szymistałonietylkopotrydenckiedowartościowaniePismaŚwiętegoizarazemwy-
eksponowaniewinyEwy(cołączyłozarównokatolików,jakiprotestantów),aletakże
kulturaludowa,zjejsatyrycznym,częstobrutalnymtraktowaniemkobiety(podobną
rolęludowejwyobraźniwidaćwNiemczechwczasachLutra).Obateczynnikibyły
istotnymielementamipobudzającyminegatywnemyślenieokobiecie;ojejnaturze
orazzdolnościach.
Przyjrzyjmysięterazwybranymprzykładomutworów,wktórychmyśltabyła
obecna.Pozwolinamtonaniecobardziejkomplementarneujęcieproblemukobie-
cościwepocestaropolskiejizarazemlepszezrozumienieowegobrakuliteraturyko-
biecejwrenesansieczywczesnymbaroku,wczasachzdominowanychprzezmęskich
autorów29.
BadaczkiliteraturystaropolskiejjakoprzeciwwagędlaGlaberaiAgryppypodają
częstodziełoAndrzejaFryczaModrzewskiegoOpoprawieRzeczypospolitej(1551)30.
WksiędzeOobyczajachjestbowiemmowaotym,bykobietyniemieszałysiędożycia
publicznego.ArgumentyModrzewskiczerpiezPismaŚwiętego,wspominająconie-
szczęściach,jakiespadłynaświatzwinyniewiast:
Bojakowielebiałegłowywsprawachludzkichzaszkodzićmogą,dosyćjaśnieokazałaonazewszech
nacudniejszainamędrszaJewa,którejradawszytkiemunarodowiludzkiemuzginienieprzyniosła—iPi-
łatastarostyżydowskiegożona,którateżradąswojąwszytkiegoświatazbawienieprzekazićchciała;ato
onebiałegłowybyłydosyćzacne,anieledajakie,aleprzedsiębiałegłowybyły,tojest:zwierzętasłabe,
aktóredobłęduidowystępku(jakoPawełświadczy)skłonniejszesą.Niechsięprzetooniwstydzą,któ-
rzyrozumiejącsiębyćurzędówziemskichabojakichinszychpospolitychgodnemi,nicnigdynieczynią,
jednoto,coimniewiastyrozkażą.Jakobywtemjakaróżnośćbyła,żebyniewiastyurzędytrzymałyalbo
oni,któryminiewiastyrządzą,gdyżteobierzeczynajedensięgościniecschodzą.Topewna,żesięnie-
wiastydokądzieleurodziłyion,któryWeneręmalowaćwymyślił,aonażółwiadepce,dawaznać,żeim
gospodarstwo,abosprawydomowe,nieRzeczypospolitejmająbyćzlecone31.
Autor,któryznałprawdopodobnieprokobiecedziełoJuanaLuisaVivesaDeinsti-
tutioneFeminaeChristianae32(1523),niezastosowałsiędorekomendacjihiszpańskie-
gouczonegoiprzekazałczytelnikomtypowokonserwatywnepoglądy.
28M.Bogucka,dz.cyt.,s.224.
29Zrozważań,jakwcześniejwspomniałam,wyłączonajesttutajkobiecaliteraturazakonnaidewocyjna,
któraujętazostanieosobno,jakoczęśćrozdziałuszóstego.
30WspominająonimM.Bogucka,dz.cyt.,s.135;J.Partyka,dz.cyt.,s.76.
31A.F
.Modrzewski,OpoprawieRzeczypospolitej,tłum.C.Bazylik,Warszawa1953,s.65.
32Dziełotojesttraktatemoedukacjikobiet,pierwotnieprzeznaczonymdlaprzyszłejkrólowejAnglii
MariiTudor(zostałoonozadedykowaneKatarzynieAragońskiej).Wtrzechrozdziałachpoświęconych
kolejno:pannom,kobietomzamężnymorazwdowomautorwymieniazajęciaodpowiedniedlakażdego
~30~
