Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwanychtakżenduchowymi”lubnideacyjnymi”
.Wytworymaterialnesą
możliwedozbadaniazapomocązmysłów,mogąbyćobserwowane,dotykane
lubpoprostuużywanepodczaswykonywaniaczynnościfizycznych.Donich
zaliczyćmożemyprzedmioty,narzędzia,maszyny,ubrania,budowle,żywność,
pojazdy,produktyrolnictwa,ogrodnictwaczyhodowli.Wytworyideacyjne
niemogązostaćzlokalizowanefizycznie,mogąbyćnużywane”jedyniewsferze
intelektu.Zaliczasiędonichwytworywyobraźni(istotyboskie,mityczne,aniel-
skie,przodkowietotemiczni,istotyfikcyjneipółfikcyjne),ideeiteorienauko-
we,wzorywartościinormypostępowania(moralne,polityczne,technologiczne,
logiczne,estetyczne),ideały,wyobrażenia,równieżjęzyk-przekazującysłowa
awięctreściideacyjne.Pośrednimtypemwytworówkulturowychbędądzieła
sztuki-malarzy,rzeźbiarzyczyarchitektów,jakożedziełateprzekazująwswej
wymowietreścinaturyideacyjnej,będączarazemprzedmiotamimaterialnymi
(ibidem:16-18;Kłoskowska1996:36;Turowski2000:154).
Treściwytworówkulturyideacyjnejwydająsiębyćistotniejszedlakultury
narodowejzdwóchpowodów:zasięgichoddziaływania(literatury,muzyki,idei)
jestprzestrzennienieograniczony,inaczejniżwwypadkumaterialnychwytwo-
rówkultury(obrazówczypomników),ponadtowytworykulturyniematerialnej
(ideacyjnej)niemogąsięzużyćanizniszczyć(wprzeciwieństwiedowytworów
materialnych),asamodługotrwałekorzystanieznichpodnosiichwartość.
Wramachdrugiejgrupyczynnościkulturowych(którychdziałającejed-
nostkiludzkieucząsięodinnychdziałającychjednostek)znajdująsiętakie
czynności,jak:mówienie,pisanie,czytanie,rozumienienietylkoinnychosób
mówiących,aleiideireligijnych,takżekorzystaniezinnychwytworówideacyj-
nych,takichjakliteratura,filozofiaczymuzyka.Doumiejętnościtychzaliczasię
równieżstosowaniesiędookreślonychnormzwyczajowych,prawnychlubmo-
ralnych(Znaniecki1990:18-20).
Znanieckidokonałsystematyzacjikultur,biorączakryteriumpodziałusys-
temkomunikowaniakulturowegoiwyróżniłichdwiegłównegrupy:kultury
przedpiśmienneorazkulturypiśmienne.Dopierwszejznichzalicza
kultury,którychtreściprzekazywanesąnadrodzekomunikowaniaustnego.
Przekaztakimożliwyjesttylkowgrupachutrzymującychtrwałe,bezpośrednie
kontaktyiżyjącychnaniezbytrozległychobszarach.Słabościątegotypuprze-
kazukulturowegomogąbyćograniczeniazwiązanenp.zzawodnościąpamięci
ludzkiejlubbrakiemciągłościpokoleń(ibidem:20-27).Kulturadrugiegotypu
opierasięnajęzykupisanymijakotakamożebyćrozpowszechnianananieogra-
niczonymobszarzeidlaniezliczonejliczbyodbiorców.Treściprzekazumogą
byćwielokrotnieodtwarzane,kopiowane,przepisywane,przechowywaneprzez
pokolenia,copowodujeszerszyzasięgorazwiększątrwałośćoddziaływaniana
odbiorcę(ibidem).
DokulturprzedpiśmiennychZnanieckizaliczyłkulturyplemienne,
awięcbędącewłaściwegrupomposiadającymodrębnąnazwę,połączonym
wiarąwewspólnychprzodkówiodnichwywodzącymswąkulturę,wykazują-
cychtakżepewienstopieńorganizacjispołecznejorazkulturyludowe,czyli
23
