Mroczna Selene

Paweł Janiszewski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-235-5972-6

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

500

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Janiszewski, Paweł. Mroczna Selene. Red. . Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2023, 500 s. ISBN 978-83-235-5972-6, doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Janiszewski, P.

T1 Mroczna Selene

PB Uniwersytet Warszawski

PP Warszawa

YR 2023

SN 978-83-235-5972-6

DOI https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

Bibliografia BibTex:

@Book{ 291234, author = "Janiszewski, Paweł", editor = "", title = "Mroczna Selene", publisher = "Uniwersytet Warszawski", year = "2023", address = "Warszawa", isbn = "978-83-235-5972-6", doi = "https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Janiszewski, Paweł

ED -

TI - Mroczna Selene

PB - Uniwersytet Warszawski

CY - Warszawa

PY - 2023

SN - 978-83-235-5972-6

ER -

DOI - https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

Netografia (standard APA):

Janiszewski, Paweł. Mroczna Selene [baza danych online] Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2023 [dostęp: 24 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/mroczna-selene-pawel-janiszewski-291234. doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

magia, Magic, antyczne rytuały, sprowadzanie księżyca z niebios, ancient rituals, bringing the moon down to the earth

Książka została poświęcona magicznemu rytuałowi znanemu z greckich i łacińskich źródeł antycznych, polegającemu na sprowadzeniu księżyca z niebios na ziemię. Na podstawie licznych relacji o tym fenomenie, pochodzących z okresu od połowy V wieku p....

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-235-5972-6

DOI:

https://doi.org/10.31338/uw.9788323559726

Wydawnictwo:

Uniwersytet Warszawski

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

500

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wprowadzenie11
Wykaz skrótów24
Część pierwsza (A)Sprowadzanie księżyca z niebios w źródłach antycznychI. Ikonografia 29 1. Lekythos z British Museum (koniec V wieku p.n.e.)29
2. Przerysy malowidła z wazy Hamiltona31
II. Najstarsze greckie świadectwa pisane z czasów klasycznych i wczesnohellenistycznych (V–III wiek p.n.e.) 34 1. Sofron z Syrakuz, Kobiety mówiące, że odpędzają boginię34
2. Arystofanes, Chmury37
3. Pseudo-Hippokrates, O świętej chorobie40
4. Platon, Gorgiasz42
5. Asklepiades z Tragilos, Tematy tragedii46
6. Sosifanes z Syrakuz, Meleager48
7. Menander, Tessalka49
8. Teokryt, Czarodziejki51
9. Apollonios z Rodos, Argonautika53
Aneks. Pindar (Nem. IV 58) i terakotowe wotywne koła iynks59
III. Grecka gramatyka czasów początków Cesarstwa(I wiek p.n.e./I wiek n.e. – II wiek n.e.) 63 1. Theon, 2. Lukillos Tarraios (z Tarrha), 3. Sofokleios63
IV. Poezja łacińska „wieku złotego” czasów Augusta 70 1. Wergiliusz70
A. Bukoliki71
B. Georgiki73
C. Eneida75
Aneks 1. Pseudo-Wergiliusz, Komar77
Aneks 2. Hosidius Geta, Medea: cento Vergilianus78
2. Horacy79
A. Epody79
B. Satyry83
Aneks. Kanidia-Gratidia i Albucjusz84
3. Tibullus, Elegie89
4. Propercjusz, Elegie92
5. Owidiusz97
A. Pieśni miłosne97
B. Listy mitycznych kochanków99
C. Sztuka kochania100
D.Lekarstwa na miłość101
E. O kosmetyce twarzy kobiecej103
F. Metamorfozy104
V. Historycy epoki wczesnego Cesarstwa 109 1. Liwiusz109
2. Tacyt, Roczniki113
VI. Poezja łacińska „wieku srebrnego” (druga połowa I – początek II wieku) 118 1. Seneka118
A. Medea119
B. Fedra124
C. Pseudo-Seneka, Herkules na Ojcie126
2. Lukan, Wojna domowa127
3. Marcjalis129
4. Waleriusz Flakkus, Argonautica131
5. Stacjusz, Tebaida137
6. Siliusz Italikus, Punica142
7. Juwenalis, Satyry144
VII. Literatura badawcza I wieku 146 1. Seneka, O zjawiskach natury146
2. Pliniusz Starszy, Historia naturalna148
wierszem?153
B. O zamilknięciu wyroczni155
C. Zalecenia małżeńskie157
D. Żywot Emiliusza Paulusa160
E. O obliczu widniejącym na tarczy księżyca164
IX. Łacińska powieść komiczno-realistyczna I i II wieku 168 1. Petroniusz, Satyrikon168
2. Apulejusz z Madaury, Metamorfozy171
X. Grecka literatura sofistyczna II wieku 174 1. Zenobios, Epitome174
2. Lukian z Samosat176
A. Rozmowy bogów177
B. O ofiarach178
C. Ikaromenippos178
D. Łgarz albo niedowiarek179
E. Aleksander albo rzekomy prorok181
XI. Poezja późnoantyczna (koniec III–V wiek) 183 1. Nemesianus, Sielanki183
2. Klaudian186
A. Przeciw Rufinowi187
B. O wojnie gockiej (O wojnie pollentyńskiej)188
3. Nonnos, Dionysiaka190
4. Metrodoros (Anth. Gr. XIV 140)192
XII. Fachowe teksty magiczne 195 1. Greckie Papirusy Magiczne (Papyri Graecae Magicae)196
A. PGM XIII 870–875 („słońce się zatrzyma, a księżyc przerażony będzie”)197
B. PGM XXXIV 1–10 („jeśli rozkażę księżycowi, zstąpi w dół”)199
C. PGM IV 2296–2300 („będziesz się podziwiać, aż czarne światło zrzucisz z oczu”)201
D. PGM VII 865–879 (pianka księżycowa)208
2. Kyranides211
XIII. Literatura chrześcijańska (II–VI wiek) 219 1. Pseudo-Hipolit, Odparcie wszelkich herezji220
2. Maksymus z Turynu227
A. Kazanie 30228
B. Kazanie 31230
3. Cezary z Arles231
A. Kazanie 13232
B. Kazanie 52232
XIV. Kres antycznej refleksji nad ściąganiem księżyca z niebios (VI wiek): Olympiodoros z Aleksandrii, Komentarz do Gorgiasza Platona 234Część druga (B)Pięć studiów o sprowadzaniu księżyca z niebiosI. Endymion czy Pan? W poszukiwaniu mitu ajtiologicznego 243 1. Endymion. Uśpiony kochanek ze świętej góry Latmos244
śmierci Endymiona244
B. Romans Selene z Endymionem w kontekście sprowadzania księżyca249
asocjacje259
D. Ikonografia Endymiona264
Wnioski266
2. Pan. Podstępny uwodziciel skryty w mrocznym lesie267
A. Selene i podstępny uwodziciel268
B. Pan w owczej skórze271
C. Pan-uwodziciel w antycznych komentarzach do Wergiliusza275
D. Pan czy Endymion: ajtiologia sprowadzania księżyca279
Wnioski280
II. Cztery alchemiczne kolory księżyca 283 1. Kolory przemian księżyca284
A. Biel284
B. Czerń288
C. Żółty291
D. Czerwień295
Aneks 1. Kolorowe magiczne sznurki298
Aneks 2. Leukofryene i Melinoe – dwa barwne oblicza księżycowej bogini302
2. Biały, czarny, czerwony, żółty: „elementarne” kolory antyku i harmonia tetraktysu306
A. Antyczna teoria barw307
B. „Tetraktys: harmonia, w której śpiewają Syreny”314
3. Alchemiczny proces nigredo – albedo – citrinitas – rubedo i jungowska koncepcja Quaternität317
A. Nigredo – albedo – citrinitas – rubedo317
B. Quaternität323
III. Zwierciadło magów, wróżbitów i filozofów 329 1. Lustro w świecie antycznym330
2. Lustro w rycie ściągania księżyca z niebios (magowie, chrześcijanie i… Arystofanes)335
3. Lustro i księżyc w magicznych sztuczkach340
A. „Sztuczka Pitagorasa”340
B. Anaksilaos z Larissy345
4. Katoptromancja (κατοπτρομαντεία / divinatio specularis) i hydromancja346
5. Metafizyka lustra w antycznych nurtach filozoficzno-religijnych352
IV. Pianka księżycowa (spuma lunaris), jej pozyskiwanie i wykorzystanie w antycznej oraz późniejszej magii 362 1. Pozyskiwanie i użycie pianki księżycowej podczas magicznych rytuałów362
2. Księżycowa pianka z góry Apesantos w Argolidzie366
3. Księżycowa pianka w papirusach magicznych368
4. Motyw zbierania światła księżyca w szaty przez dziewice369
Aneks. Pianka księżycowa w magii XIX i XX wieku370
V. Spiżowy demon. Bicie w brąz jako czynność odpędzająca wszelkie zaciemnienie księżyca 375 1. Relacje autorów antycznych379
A. Historycy (Liwiusz i Tacyt)380
B. Biografowie i autorzy traktatów religijno- filozoficznych (Plutarch)382
C. Literatura fachowa (Seneka i Pliniusz Starszy)387
D. Poeci (Teokryt, Tibullus, Owidiusz, Seneka, Stacjusz, Juwenalis, Klaudian)389
E. Kazania chrześcijańskich biskupów (Maksymus z Turynu i Cezary z Arles)395
F. Greckie Papirusy Magiczne (PGM IV 2296–2300)397
Aneks 1. Biblia i chrześcijanie399
Aneks 2. Zachowane instrumenty401
2. Szerszy kontekst kulturowy i wnioski ogólne402
Zakończenie409
Bibliografia428
Indeks postaci antycznych, średniowiecznych i nowożytnych472
Indeks badaczy nowożytnych i współczesnych482
Indeks nazw geograficznych495

Wprowadzenie

Małotego,porywczegowoźnicęrydwanudowszystkiegotegozachęcałniektoinny,

jakkapłanAdad-killanni.Nakoniecwtekściewięcejmiejscapoświęconosprawie

skrybyTarṣ.ego,którywrazzżoną,synamiorazszwagremtakbardzopanoszą

sięwGuzanie,żezdaniemdonosicielawszyscyonipowinniponieśćkaręśmierci.

Iwłaśnienamarginesietegoostatniegostwierdzeniawtekściedodano,żenichżony

ściągająksiężycznieba”3

Todrobnenapomknięcieosprowadzaniuksiężyca,jakiezawieraopisywana

tabliczka,jestpierwsząchronologiczniewzmiankąozjawisku

,któremupoświę-

conajestcałataksiążka.Tyletylko,żeprzywołanyteksttoodosobnione

świa

dectwopochodzącezVIIwiekup.n.e.zprowincjonalnegomiastaasyryjskiego

imperium.Tymczasemdysponujemyprawiesetkąrelacjiościąganiutarczymie-

siącazniebiospodczasjakiegośmrocznegomagicznegorytuałupochodzących

zgreckichiłacińskichźródełzokresuodpołowyVwiekup.n.e.dopołowy

VIwiekun.e.Przedmiotemnaszegostudiumbędązatemtylkoteklasyczne

relacje,gdyżwięcejinformacjizpojedynczegobliskowschodniegoprzekazu

niedasięwydobyć

.Oczywiściemożnazadaćpytanieozwiązekmagicznego

3Wtekściepadatylkobardzokrótkiestwierdzenie(przekł.D.Lewandowska):nIchżonyściągają

księżycznieba”.PonieważwcześniejwymienionoskrybęTar

ṣ

.egoijegoszwagraAdad-killanniego,

określenienichżony”możeodnosićsięalbotylkodomałżonektychdwóchmężczyzn,albo-jak

sugerujeD.Schwemer(AbwehrzauberundBehexung.StudienzumSchadenzauberglaubenim

altenMesopotamien,Wiesbaden2007,s.126,przyp.289)-dowszystkichkobietztejrodziny,

czylirównieżdożondorosłychjużsynówTarṣ.ego.

4IstniejejeszczemitnOksiężycu,któryspadłznieba”zachowanywdwóchwersjachjęzykowych,

hatyckiejihetyckiej.OtóżmiesiączjakichśpowodówspadłzniebiosdomiastaLihzinaidopiero

zaklęciaboginimagiiKamrusepy(Katahziwuri)sprawiły,żepowróciłnaswojemiejsce(wcześniej

jeszczeczytamy,żezaklinanyksiężycmaszczeknąć!).Magiczneczynnościnieściągająwięcksiężyca

naziemię,aleodwrotnie-zmuszajągodopowrotunanieboskłon.Pozatymwtekściepodkreśla

się,żeleżącwLihzinie,pozostałonniezauważonyprzezludzi.Trudnowięcuznać,żemamy

doczynieniaześciąganiemksiężycazniebioszapomocąmagii-zob.:M.H.Holner,Hittite

Myths,SecondEdition,ed.G.M.Beckman,Atlanta1998,nr12,ss.34-36;por.też:P.Taracha,

ReligionsofSecondMillenniumAnatolia,Wiesbaden2009,s.77;M.Popko,Magiaiwróżbiar-

stwouHetytów,Warszawa1982,ss.13,15,35-36;idem,MitologiahetyckiejAnatolii,Warszawa

1987,ss.108-109;idem,WierzenialudówstarożytnejAzjiMniejszej,Warszawa1989,s.72.

5E.Reiner,AstralMagicinBabylonia,Philadelphia1995,ss.97-101.

6Zob.jednakchociażbynastępującestudia:T.Abusch,D.Schwemer,CorpusofMesopotamian

Anti-WitchcrafRituals,vol.I,AMD8/1,Leiden-Boston2011,s.8(ztakąsugestią:nTis

isverylikelyanallusiontotheperformanceofwitchcrafbeforeastraldeities[includingthe

moon],atechniquethatthediagnostictexts,ritualsandincantationsprimarilyassociatewith

Ccutting-of-the-throat)magic[zikurudû]”);J.Z.Wee,nGrievingwiththemoon:pantheonand

politicsinthelunareclipse”,JournalofAncientNearEasternReligions14,2014,ss.29-67,

Brak wyników

Mroczna Selene

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra