Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
I.Jaktosięwszystkozaczęło:średniowieczeinowożytność
MazuryiŚląskjakoobszarypolskiego
osadnictwanaterenachniemieckich
DojrzałeipóźneśredniowieczetowEuropieWschodniejczaswzmożonego
rozwojuosadnictwa,wtradycjiniemieckiejnazywanegodoniedawnaDzasie-
dlaniemWschodu”(Ostsiedlung).Wiązałosięonozprzybyciemgłównieosadni-
kówniemieckojęzycznychnasłabozaludnioneterenyizachodzącąwkrótkim
czasiezmianąprofiluetnicznegoregionu.Niemniejnawetnaobszarach,gdzie
pojawiałosięcorazwięcejNiemców,ludnościpolskiejnietylkonieubywało,
alenawettworzyłaonanoweskupiska.
Jednymzpierwszychpaństw,wktórychdominowałjęzykniemiecki,ajed-
nocześniemieszkałamniejszośćpolska,byłopaństwozakonne.Powstałoono
wXIIIiXIVwiekunaobszarzepóźniejszychPrusWschodnich,jegozachod-
niągranicęstanowiłaWisła.W1237rokuprzyłączyłsiędoniegoinflanckiZa-
konKawalerówMieczowych,któryjednakniemiałnaswymterenieludności
polskiej.NaPomorzuGdańskim,należącymdoZakonuKrzyżackiegowokre-
sieod1308ażpowojnętrzynastoletnią(1454–1466),ludnośćwiejskabyła
przeważniepolska,wdużychmiastachjakGdańsk,ElblągiToruńdominował
natomiastjęzykniemiecki,podobniezresztąjakwśródkleru.Szacujesię,że
napoczątkuXVwiekudwietrzecieludnościPomorzaGdańskiegomówiłopo
polsku.W1454rokutaczęśćpaństwazakonnegozbuntowałasięiprzyłączyła
doPolski,przyjmującnazwęDPrusKrólewskich”9.
NaziemiachokreślanychpóźniejmianemPrusWschodnichmieszkało
najpierwbałtyckieplemięPrusów.Gdyterenyteznalazłysięwobrębiepań-
stwazakonnego,naichpółnocnychkrańcachzaczętoosiedlaćprzeważnie
kolonistówniemieckich,trudnodostępneobszarygranicznezajęlinatomiast
zczasempolscychłopiiszlachta,przybywającytuzsąsiedniegoKsięstwaMa-
zowieckiego.ZachowałysięinformacjeokilkupolskichlokacjachwsizXIV
iXVwieku.PodkoniecXVwiekuwniektórychmiejscowościachmszabyła
odprawianapopolsku10.
W1525rokuAlbrechtHohenzollern,ostatniwielkimistrzZakonuSzpi-
talaNajświętszejMariiPannyDomuNiemieckiego,złożyłhołdprzedkrólem
ZygmuntemStarym,apozostałaczęśćpaństwazakonnegostałasięświeckim,
9MarianBiskup,OkresIII:Rozwójgospodarkiczynszowejiutrwalenieustrojustanowegona
PomorzuWschodnimpodrządamikrzyżackimi(1310–1466),[w:]HistoriaPomorza.Opracowanie
zbiorowe,red.GerardLabuda,t.1:Doroku1466,Poznań1969,s.581–775.
10AndreasKossert,Mazury.ZapomnianepołudniePrusWschodnich,tłum.BarbaraOstrow-
ska,Warszawa2004,s.31–36;MaxToeppen,GeschichteMasurens.EinBeitragzurpreußischen
Landes-undKulturgeschichte,Danzig1870,s.112–122.
