Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
I.Jaktosięwszystkozaczęło:średniowieczeinowożytność
polski,atamtejszerodyksiążęce,którychczęśćwywodziłasięodwygasłejjuż
wówczaswPolscedynastiipiastowskiej,pielęgnowałypolskątradycję.Ostatni
ródPiastówśląskichwygasłwliniimęskiejw1675roku.Wprawdziedwory
książęceoddawnabyłyjużwówczaspodwpływemkulturyniemieckiej,ale
naprzykładwOleśnicyiBierutowie,gdziepanowałródPodiebradów,język
polskicieszyłsięwXVIipierwszejpołowieXVIIwiekudużąestymą.Funkcję
łącznikanadalpełniłaorganizacjakościelna–do1641rokubiskupstwowro-
cławskienależałodopolskiejprowincjikościelnej,równieżczęśćwspólnotza-
konnychbardzodługopozostałaprzyjęzykupolskim12.
Polszczyznazanikaławróżnymtempie:naterenachleżącychnapołudnie
odOdryprzebiegałotoszybciej,choćażdoXIXwiekurównieżtutajocalały
polskiewysepki.ZkoleinapółnocodOdrybyłtoprocespowolniejszy,zwłasz-
czaprzygranicyzWielkopolskąprzetrwaływyraźniewiększeenklawypolskie.
NaGórnymŚląskunatomiast,zwyjątkiemkilkuregionówiwiększychmiast,
dominowałapolszczyzna,nawetniemieckaludnośćnapływowastosunko-
woszybkodostosowywałasiędojęzykawiększości(tutajbyłtopolski,ana
południuczeski)iostateczniezatątendencjąpodążyłorównieżgrosmiast
iszlachty.Zarazemjednakmiejscowydialektcorazbardziejodbiegałodczy-
stejpolszczyzny,przejmującliczneelementyzniemieckiegoiczeskiego.Na-
wettam,gdzieniemieckistawałsięjęzykiemurzędowymiposługiwałysięnim
elity,polskinierzadkopozostawałwużytkuwsferzeprywatnej.NaGórnym
Śląskuwykształciłasięnawetliteraturapolska,naogółocharakterzereligij-
nym,choćzdarzałysięrównieżpublikacjeświeckie.WeWrocławiudominował
wprawdzieniemiecki,jednakśląskastolicapełniłatakżefunkcjeośrodkakul-
turalnego.Oferowaławieleokazjidostycznościzpolszczyzną,którejmożna
byłonauczyćsięnaprzykładwszkołachpolskich,gdziezzapałemuczęszczało
kupieckiepotomstwo.Możnateżbyłowykształcićsięnaduszpasterzaludno-
ścipolskojęzycznej,najlepiejwplacówceprowadzonejprzezjezuitów,która
w1702rokuzostałaprzekształconawuniwersytet13.
12AndreasRüther,RegionundIdentität.SchlesienunddasReichimspätenMittelalter,Köln–
–Weimar–Wien2010,s.218–219(tucytat);SchlesienunddieSchlesier,red.JoachimBahlcke,
München2000,s.34;JanHarasimowicz,DeutschlandundPoleninderFrühenNeuzeit:Durchdrin-
gungderKulturenundDialogderKonfessionen,DBarok.Historia–Literatura–Sztuka”2006,nu-
merspecjalnyDBarock.Geschichte–Literatur–Kunst.Deutsch-polnischeKulturkontakteim
16.bis18.Jahrhundert”,s.9–31.
13Schlesien…,s.38n;WacławKorta,HistoriaŚląskado1763roku,Warszawa2003,s.223–
–226,392-393;WalterKuhn,GeschichtederdeutschenOstsiedlunginderNeuzeit,t.1,Köln–Graz
1955,s.100–106;AlinaKowalska,DziejejęzykapolskiegonaGórnymŚląskuwokresiehabsburskim
(1526–1742),Wrocław1986;JanHarasimowicz,DeutschlandundPolen…,s.23;DanutaTeresa
Konieczny,PolnischesKulturlebeninSchlesien(1750–1850),München–Berlin2010,s.26,65.
