Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Cotojestmyśleniekrytyczne?
Dosokratejskichsposobówprowadzeniadialoguistawianiapy-
tań(majeutyki)nawiązująwszystkieprogramywspieraniamyślenia
krytycznego.Istotnywkładwewspółczesnerozumieniekrytycy-
zmuwniosłateoriaK.Poppera,któryuważał,żedziękistosowaniu
krytycyzmumożemydostrzegaćbłędyijepoprawiać.Popperprzyj-
mował,żenieistniejążadneuprzywilejowanekategorieprawdy,
źródławiedzylubpoglądy.Filozoftenwprowadziłkluczowąpodziś
dzieńzasadę,którazwiązanajestzprocedurąsprawdzaniaiobala-
niatwierdzeń(tzw.falsyfkacjonizmczyteżracjonalnykrytycyzm
-poglądgłoszący,żewszystkomożezostaćpodanewwątpliwość).
Naukamyśleniakrytycznego,którąbędzieprzedstawiałaniniej-
szaksiążka,związanajestprzedewszystkimznurtempoznawczym.
Dlategozasadnejestrozróżnieniepomiędzypojęciemnmyślenie
krytyczne”aterminemnpedagogikakrytyczna”,spopularyzowa-
nymprzezszkołęfrankfurckąiłączonymzAdorno,Horkheimerem,
Frommem,Marcusem,apóźniejzrefleksjamiJ.Habermasa,udosko-
nalonejiwzbogaconejprzezH.Girouxa(1993),P.McLarena,P.Frei-
re’a.RóżnicętętłumaczyP.McLaren(1991,s.43),pisząc:nteoretycy
programównauczania[…]częstomyląpojęcie»pedagogikikrytycz-
nej«zpojęciem»myśleniakrytycznego«.[…]myśleniekrytyczne
wtymprzypadkuodnosisiędorozwojuumiejętnościpoznawczych
wcelurozwiązywaniacorazbardziejzłożonychproblemówintelek-
tualnych”.Wartojednakpodkreślić,żeedukacjakrytycznapowin-
narealizowaćpodwójnecele-służyćrozwijaniuzdolnościmyślenia,
ajednocześniepełnićrolękrytyczną,emancypacyjną(częstonazy-
wanąnduchemkrytycyzmu”,por.R.Paul).Winnabyćpołączona
zwspieraniemuuczniów:cywilnejodwagi,prawdy,bezstronności,
podejmowaniaryzyka,wnikliwościisceptycyzmu.
Rozumieniekrytykiworientacjipedagogikikrytycznejmożna
łączyćzniezgodąnaniesprawiedliwośćspołeczną,zinterpretacją
procesówspołecznych.Przedstawicieletegonurtuwykorzystują
myśleniekrytycznedorozpoznaniakonfliktupomiędzydziała-
niamiindywidualnymi,kulturą,praktykamispołecznymi,intere-
samiróżnychgrupspołecznychiichrelacjądowładzypaństwo-
wej.Myśleniekrytycznejestztejperspektywyrozumianejako
wyzwolenie,emancypacja,transformacja.
Poszczególneteoriepedagogicznezkręgunurtukrytycznego
kładąnacisknaróżneaspekty,naróżnejegofunkcje:pedagogika
antyautorytarnaskupiasięnaobroniewolnościiautonomiijed-
nostki,akrytycznarefleksjajestobronąprzeciwkototalitaryzmo-
wiiuprzedmiotowieniu;pedagogikaoporu-podkreślarolęopo-
