Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakionjest?
5
sięnaszaświadomość.Jeśliprzyjrzyszsiękiedyśuważnie,zpewnegodystansu,
swoimwypowiedziomimyślom,tozdziwiszsię,jakbardzojesteśmyniesamodziel-
niwtychczynnościach.Kulturaiwiedza,wotoczeniuktórychwzrastaliśmy,jest
niezwykłymbogactwem,leczjednocześnieniemożliwymdousunięciastygmatem.
Ciekawośćwynikuporównania,októrymwspomniałemnapoczątku,można
chociażczęściowozaspokoićporównaniemwspółczesnychpoglądównajakiśtemat
ztymi,któreistniaływcześniej.Możliwościtakiejdostarczalekturaksiążekpoświę-
conychhistoriifizyki.Ot,choćbynastępującefragmentyartykułówFaradaya1,wktó-
rychwyrażałonswojeintuicjecodooddziaływaniagrawitacyjnegoielektrycznego,
przekonującoponentówdozaakceptowaniapolowegocharakterutychoddziaływań.
SwojeprzeczuciadotycząceoddziaływaniagrawitacyjnegoSłońcawyrażałtak:N[…]
moctastaleistniejewokółSłońcawcałejnieskończonejprzestrzeni,bezwzględu
nato,czytamsąwtórneciała,naktóremogłabypodziałaćsiłagrawitacji;itonie
tylkowokółSłońca,alewokółkażdejistniejącejcząstkimaterii[…]”.Agdyopisy-
wałswojeintuicjedotyczącenaturyelementarnegoładunkuelektrycznego,używał
jakżesugestywnych,leczdziśdziwniebrzmiącychokreśleń:N[…]sąone[ładunki]
tylkocentramisiłlubmocy,aniecząstkamimaterii,wktórychtemoceprzebywają
[…]”.DziśintuicjeFaradayawyrażamyzapomocąpojęćNpolegrawitacyjne”lub
Npoleelektryczne”orazzapomocąpojęciaNnatężeniepola”będącegoichilościową
miarą.Ajeśliktośzapytałby,czynaszeobecneintuicjewyrażającesięwpojęciach
używanychwspółcześniesąjużabsolutnietrafneiostateczne,toodpowiedźwydaje
sięoczywista.Zcałąpewnościąnie.Wnaszymdążeniudorozumieniaprzyrody
jesteśmyipozostaniemypodróżnymi,którzywkraczająnanieznanyterenbezmapy
ibezmożliwościzapytaniaodrogę,ajednocześniecochwilanatykającymisięna
jakieśrozstajeipróbującymisprawdzaćdrożnośćkażdejprowadzącejdalejścieżki–
jakwodaszukającadrogidooceanu.
Czyjestjakiśsposóbnato,bysprawdzićjakośćobecnejwiedzyonaturze
otaczającegonasświata?To,nailejestonaprawdziwaipewna.Częstousłyszeć
możnasugestię,żezaprawdziwąnależyuznawaćtakąwiedzę,którapozwalatrafnie
przewidywaćskutkizachodzącychprocesów,jeślitylkodostateczniedobrzeznamy
poprzedzającyjestan,lubwiedzęumożliwiającąbudowęróżnychurządzeńwykonu-
jącychzakładanewcześniejfunkcje.Siłaargumentówprzemawiającychzapraktyczną
skutecznościąwiedzyjakomiaryjejprawdziwościjestjednakniewielka.WXIXwieku
zachowaniesięgazówopisywanowyłączniezapomocątakichpojęć,jaktempera-
tura,ciśnienieigęstość.Opistenpozwalałpoprawnieprzewidywaćzachowaniesię
gazuiumożliwiałbudowaniewieluużytecznychmaszyn.Dziświemyjednak,żete
pojęcia,choćpraktycznieużyteczne,niepozwoliłybynamwniknąćwprawdziwą
naturęgazujakozbiorowiskaniewyobrażalnejliczbycząstekporuszającychsięico
jakiśczaszderzającychzesobą.Jestniemalpewne,żenaszaobecnawiedzaowielu
1Patrz:GrzegorzBiałkowski,NStareinowedrogifizyki”,WiedzaPowszechna,Warszawa1980.
