Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamiastwstępu
11
uczestnictwawtegotypuuroczystościach.nZmniejszajcieczasichuczestnictwa
wuroczystościachkościelnychnarzeczuroczystościświeckich;tonależyrobić
jednakzpewnązręcznością,bezdrażnieniaduchowieństwa,urządzająctowten
sposób,abymiałoonownichzawszepewienudział,alebytenudziałbyłtak
mały
,żebynieskupiałnasobieuwagi”8.Takwięcstopniowonależałoducho-
wieństwo,azatemKościół,odsuwaćodświątobywatelskich.
ZagadnienieświątzajmowałoRousseauwielokrotnie.WLiścieowidowiskach
napisanymw1758roku,będącymodpowiedziąJeanowileRondowid’Alam-
bertowinahasłoGenewazamieszczonewEncyklopedii,krytykującteatrijego
zgubneoddziaływanie,zwróciłuwagęnato,żeludwolny
,pracowityimoralny
potrzebujeświąt:nNiewystarczy
,abyludmiałchlebikażdyobywatelżyłzgod-
niezeswojąpozycjąspołeczną.Musijeszczeżyćprzyjemnie,abylepiejspełniał
swojeobowiązki,mniejsięmęczyłwykonującjeiabyporządekspołecznybył
trwalszy
.Dobreobyczajezależąbardziej,niżsięzdaje,odzadowoleniazeswego
stanu[ł].Chcecie,żebyludbyłczynnyipracowity?Wyznaczciedlańświę-
ta,urządzajciezabawy
,którebykazałymukochaćswójstaniniepozwalały
zazdrościćstanułatwiejszego.Dnitakstraconenadadząwiększącenępozo-
stałym”9.Świętasązatembardzonpożytecznąinstytucją”.Jednakniekażdy
sposóbświętowania,jegozdaniem,godnyjestpochwały
.Dlaludunajwłaściwsze
sąświętanaświeżympowietrzu.nPodgołymniebempowinniściesięgroma-
dzićirozkoszowaćpoczuciemwłasnegoszczęścia.Niechprzyjemnościwasze
niebędągnuśneanimożliwedokupieniazapieniądze,[ł]niechbędąswo-
bodneiwspaniałe,[ł]niechsłońceopromieniawaszeniewinnewidowiska;
ludsamstaniesięwidowiskiemitonajgodniejszymztych,jakiesłońcemoże
oświetlać”10.ZawzorcowąspołecznośćuznałmieszkańcówGenewy
,wktórej
organizowanondefilady
,nagrodypublicznekrólówrusznicy
,armaty
,żeglugi”11.
DotegowątkupowróciłczterylatapóźniejwNowejHeloizie.Ukazującżycie
społecznościClarens,opisałrozrywkiproste,dostosowanedopórroku,grypo-
zbawionerywalizacjiihazardu,wymagającenatomiastzręcznościiwytrzyma-
łości,awięcrozwijającefizycznie,wktórychzwycięzcównagradzanodrobnymi
8J.J.Rousseau,Projektł,s.126.
9Przypisautora.J.J.Rousseau,Listowidowiskach,[w:]J.J.Rousseau,Umowaspołeczna.
Listowidowiskach,Warszawa2010,s.310–311.
10J.J.Rousseau,Listowidowiskach,s.265.Szerzejozwiązkachświętazwidowiskiem
uRousseau:B.Baczko,Rousseau:samotnośćiwspólnota,Gdańsk2009,s.356–357;A.Kawalec,
Pomiędzynaturąakulturą–widowiskawedługJean-Jeaquesa’aRousseau,nPrzeglądFilozoficzny”
2012,nr4,s.225–239.
11J.J.Rousseau,Listowidowiskach,s.266.
