Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
DobrosławBagiński,PiotrFrancuz
traktowaćjakokluczowąkategoriępoznawcząwaktachpercepcji.Czymoż-
liwejestjednakwskazanienatakieskładnikiaktówpercepcyjnych,któremożna
byuznaćzapodstawyorganizacjiwizualnejpostrzeganychobiektów?Próbą
odpowiedzinatopytaniebyłoprzyjętenagrunciepsychologiiGestaltrozróż-
nienieguryitła.Jakkolwiekupodstawtejopozycjileżałopojęciegury,to
przezpsychologówpostacibyłoonotraktowanejakopierwotneiniezostało
zdeniowane.Zasadniczepytaniagestaltystówdotyczyłyraczejsposobuorga-
nizowaniaprzezumysłmateriałuspostrzeżeniowego.Organizacjętęokreślali
jakopostać,cowistociemiałooznaczać,żecałośćniejestsumąprostychele-
mentów,ależeelementytepełniąfunkcjekoniecznedlatworzeniacałości,
azatemzmianawtymukładziezmieniasenscałości(por.Szewczuk1951).
Zasadypsychologiipostaciodnosząsiędosposobuujmowaniakształtu
waktachspostrzeganiawzrokowego.Zostałyonezademonstrowanenawyra-
zistychmodelachwizualnych,któresąprzedrukowywanewniemalwszyst-
kichpodręcznikachdopsychologii.Prostotaisugestywnośćtychmodelistały
sięnawetpowodempewnegozastojuwbadaniachnadpercepcjąkształtu.
Takiebadaniaodżyłyniecodopierowlatachsiedemdziesiątychwzwiązku
zrozwojemsystemówkomunikacjiwizualnej.Wprzeważającejmierzesłu-
żyłyonesprawdzaniuskutecznościinformacyjnejwdrażanychsystemów
wizualnych.Jakoprzykładmożnawskazaćbardzorozwiniętewlatachsześć-
dziesiątychisiedemdziesiątychbadaniaczytelnościkrojówpismaorazukła-
dówtypogracznych.Doprowadziłyonedocichejrewolucjiwobrazietekstu
książki,którazyskałanapakownościiczytelności(zob.np.Frutiger2005).
Mimożebadaniateniewniosływieledoteoriipsychologicznych,tojed-
nakponowniezwróciłyuwagębadaczypercepcjinarolękształtuwprocesie
nabywaniapojęćikategoryzacjipercepcyjnej.
Jestwieleprzyczynuprzywilejowanejpozycjipojęciakształtuwreek-
sjinadpercepcjąwzrokową.Przedewszystkim,jeślimówimy,żerzeczma
kształt,toczynimytodlatego,żewwiększościwypadkówmożemyzbudo-
waćjejumysłowąreprezentacjęwoparciuowizualneorazinnedanesenso-
ryczne(dotykowelubkinestetyczne).Todoświadczeniedajenamprzekona-
nieorealnościrzeczy.Przejmujemy,żejeślicośmakształttoistnieje.
Wielewskazujenato,żepojęciekształtunależywięcdopodstawowych
kategoriiontologicznych,atakżeepistemologicznych(por.Tatarkiewicz
1978).ZwracałjużnatouwagęJohnLocke,rozróżniającwłaściwościrze-
czynapierwotne(obiektywne)iwtórne(subiektywne).Zapodstawętego
podziałuprzyjąłdwakryteria:stałość,zjakąwłasnośćprzysługujerzeczom
iliczbęzmysłówdającychświadectwojejobiektywności.Kształt,atakże
wielkośćiruchLocketraktowałjakowłasnościpierwotne,natomiastdowła-
snościwtórnychzaliczałbarwy,dźwięki,smakiitp.(Locke,www).Niewcho-
dzącwdyskusjęzpoglądamiLocke’awsprawiezasadnościprzyjętychprzez