Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Państwonigdyniemożebyćtym,czymwydajesięteoretykomliberalnym,tj.litylko
ramądlaspołeczeństwaobywatelskiego.Jestonotakżenarzędziemwalkiookreślony
kształtwspólnegożycia.Dlatego,praktycznierzeczbiorąc,bycieobywatelemjest
ważniejszeaniżeliwszystkieinnenasze–rzeczywisteimożliwe–przynależności.Nie
znaczyto,żemusimybyćbezprzerwyobywatelami,odnajdującwpolityce,jakchciał
Rousseau,fundamentswojegoszczęścia.Większośćznasbędzieszczęśliwagdzie
indziej,sprawamipaństwazajmującsiętylkoodczasudoczasu.Alemusimymieć
państwootwartedlanaszegodorywczegozaangażowania.
MichaelWalzer(1997,s.102)
Rozpoczynamtęksiążkęodfrazyzbytdługiejjaknamotto,alejestwniejigłębokisens,
irzadkawtekstachnaukowychliterackauroda.Uwiodłomniezwłaszczapotraktowanie
państwajakonarzędziawalkiokształtwspólnegożyciainacisknawielkieznaczenie
obywatelstwa,stonowanywszakżeodrzuceniemradykalnierepublikańskichpostulatów
obywatelstwatotalnego.Teideesąmibardzobliskieiznajdująwmojejksiążcewielorakie
uzasadnienie.Walzer,zanimprzedstawiłprzywołanąwypowiedź,sformułowałpytanie
onajlepszesiedliskodladobregożyciaiinstytucje,którezabezpieczałybyistnienietego
siedliska.Wskazałnastępnienaczterypodstawoweodpowiedziudzieloneprzezmyśl
społecznąXIXiXXwieku.Pierwszaznichnajlepszymsiedliskiemuczyniłademokratyczne
państwotworzoneprzezzaangażowanychobywateliipodtrzymywaneprzezichcodzienną
aktywność;drugatoMarksowskawspólnotawytwórców,wolnychisamoorganizujących
się;trzeciaodpowiedźzanajlepszesiedliskodobregożyciauznałarynek,naktórym
autonomicznejednostkidokonująnieustannychwyborów;czwartaopcjanatomiast
wskazałananaródpojmowanyjakowspólnotakrwiihistorii.Walzerodrzucawszystkie
odpowiedzijakojednostronneiproponujekrytycznyasocjacjonizm,kwestionujący
wyobrażenieoistnieniujednegonajlepszegosiedliskadobregożycia(Walzer1997,s.88–
106).Jakbysięjednakniewzbraniałprzedsformułowaniemwłasnejpozytywnej
odpowiedzi,tozpewnościąmożnamuprzypisaćprzekonanie,żeniemożeistniećsiedlisko
dladobregożyciabezdemokratycznegopaństwa,bezobywateliaktywnieodnoszących
siędotegopaństwa,zdolnychdodziałańindywidualnych,autonomicznych,aleteż
potrafiącychsięstowarzyszaćipodzielającychpewienkanonwartości.
Interdyscyplinarnestudianadobywatelstwemsąwświecieodkilkudekadbardzo
intensywne.Wielejestkutemupowodów.WszczególnościczasprosperityZachodu
iintensyfikacjaprocesówglobalizacjisprzyjaływysunięciuroszczeńwobecpaństwa
isformułowaniuichwkategoriachprawobywatelskichprzezgrupywcześniej
niewyodrębnionelubmarginalne.Najsilniejszymimpulsem,któryuczyniłzkwestii
obywatelstwa„gorący”problemteoretycznyipolityczny,byłymilionowemigracjeludzi,
kierowanychgłówniewzględamiekonomicznymi.Doprowadziłyonedouformowaniasię
licznychmniejszościnarodowych,etnicznychireligijnych,cozburzyłowcześniejszewzory
asymilacjiiledwocoosiągniętąkulturowąhomogenicznośćpaństwnarodowych.Wsukurs
mniejszościomprzyszłarewolucjaprawczłowiekadokonującasięnapoziomie
międzynarodowymiprzyspieszającademontażładuwestfalskiego.Wpodobnymkierunku
oddziałujątakżeprocesyintegracjiregionalnej,którychspektakularnymprzykłademjest
UniaEuropejska.
Innesilneimpulsydoredefinicjikwestiiobywatelstwapowstałyprzyokazjiprzekładania
najęzykprawobywatelskichkonfliktówwybuchającychzpowodurasy,płci,orientacji
seksualnej,anawetkonfliktówekologicznych.Dotegoobrazuoczywiścienależydołożyć
powojennyrozwójobywatelstwasocjalnego,szczególnieintensywnywramach
europejskiegopaństwadobrobytu.Ostatniehasłowtymskróconymkatalogutokwestia
tożsamości.ObywatelstwostałosięwXXwieku–jaknigdywhistorii,możezwyjątkiem
starożytnychAteniwłoskichśredniowiecznychrepublikmiejskich–fundamentem
tożsamościjednostek,przynależnościąważniejsząniżwszystkieinne„możliwe
