Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Toksykologia,trucizny,ostrezatrucia
Definicjaihistoriatoksykologii
Truciznyizatruciatowarzyszyłyczłowiekowi
odniepamiętnychczasów.Człowiekpierwotny
uczyłsięrozpoznawaniaroślinjadalnychitrują-
cych,obserwujączachowaniedzikichzwierząt.
PóŹniejwykorzystywałtoksynyroślinnedozatru-
waniaostrzystrzałidzid.Wewczesnychwiekach
substancjeodziałaniuhalucynogennymodgrywały
istotnąrolęwrytuałachreligijnych.Wiedzatoksy-
kologicznauczyniłaznaczącypostępwstarożytno-
ści.Pierwszewydanedziełatoksykologiczne
„Theriaca”i„Alexipharmaca”pochodziłyzepoki
aleksandryjskiejibyłynapisaneprzezlekarza1
NikandrosaKolofońskiego.KrólowiPontu,Mitry-
tadesowiEupatorowi,panicznystrachprzedotru-
ciemkazałwypróbowywaćdziałanietruciznna
przestępcach,niewolnikach,anawetnawłasnych
krewnych.Napodstawielicznychdoświadczeń
stworzyłonpierwszą,składającąsięz54składni-
ków,uniwersalnąodtrutkę,zwanąAntidotum
Mithrydaticum.Wskładtejodtrutkiwchodziłmię-
dzyinnymijadżmii,nazywanypogreckutherion,
odktóregowywodzisiępolskanazwateriak,czyli
driakiew.WczasachNeronalekarzAndromachus
poszerzyłskładuniwersalnegoantidotumdo89
składników.WpóŹniejszychlatachdorozwoju
wiedzyotruciznachznacznieprzyczynilisięAra-
bowie,którzypoznaliirozpowszechniliwAfryce
iEuropiemedycynęHindusów.Wśredniowieczu
irenesansietrująceroślinyiinnetoksynybyły
szerokowykorzystywanedorozwiązywanianiepo-
rozumieńosobistych,atakżestosowanejako
narzędziewwalceowładzę.Wedługprzekazów,
niezawszepotwierdzonychnaukowo,najsłynniej-
szymitrucicielamitamtejepokibyli:weFrancji
kawalerSaint-SimonikrólowaKatarzynaMedy-
cejska,weWłoszechCezarBorgiaijegosiostra
Lukrecja,awPolscekrólowaBonaSforza.
WXVIwiekurozwójwiedzymagicznejialchemii
przyczyniłsiędolepszegopoznaniaszkodliwych
właściwościmetali,przedewszystkimołowiu.
Najważniejszymipracamitoksykologicznymiztego
okresubyły:„DeReMetallica”Agricoli,„Vonder
BergsuchtundanderenBergkrankheiten”Paracel-
susai„ConsiliumPeripneumoniacum”Martina
Pansy.DokońcaXVIIIwiekupowszechnieakcep-
towanybyłpogląduczonychangielskich,żedrogą
rozprzestrzenianiatruciznworganizmiejestukład
nerwowy.PrzekonanietoobaliłFrancisMagendie
1profesorUniwersytetuParyskiegonapodstawie
przeprowadzonychwlatach1810-1820ekspery-
12
Toksykologia(toxicon–trucizna,logos–nauka)to
naukaotruciznach.
Tanajprostszadefinicjatoksykologiibyłaaktualna
wczasach,gdynajczęściejdochodziłodoostrychzatruć
toksynamipochodzenianaturalnego.
Bardziejtrafneiaktualnejestokreślenie:toksykologia
tonaukaoszkodliwymdziałaniusubstancjichemicz-
nychnażywyorganizm.
Wedługszerszejdefinicji:toksykologiatodyscyplina
naukowabadającaaktualnelubpotencjalneniebez-
pieczeństwazwiązanezdziałaniemsubstancjiche-
micznychnażyweorganizmyiekosystemyorazopra-
cowującasposobyzapobiegania,rozpoznawania
ileczeniazatruć.
Definicjatawszerszysposóbprecyzujerolętoksykolo-
giiwewspółczesnychczasach,wktórychczłowiekspotyka
sięstaleznowymisubstancjamisyntetyzowanyminadro-
dzechemicznej.
Zadaniawspółczesnejtoksykologii:
prowadzeniebadańnaukowychmającychnaceluroz-
szerzeniewiedzyoszkodliwymdziałaniusubstancjiche-
micznych
ocenaryzyka,jakiezwiązkichemicznestwarzajądlaży-
wychorganizmów
rekomendowaniespołeczeństwusposobówiśrodków
kontrolizagrożeńchemicznych
tworzeniemechanizmówzapobiegającychniekorzyst-
nymskutkomdziałaniasubstancjichemicznych
diagnozowanieileczeniezatruć
Toksykologiajestsamodzielnądyscyplinąnaukową,
któraczerpiewiedzęzinnychdziedzinnaukpodstawowych:
biologii
chemii
biochemii
fizjologii
patofizjologii
genetyki
immunologii
fizyki
