Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Definicjaihistoriatoksykologii
mentów(zestrychniną),wktórychudowodnił,że
głównądrogątransportutruciznsąnaczynia
krwionośne.
Zatwórcęnowożytnejtoksykologiipowszechnie
uznawanyjestHiszpanMatthieuJ.B.Orfila,autor
napisanegowlatach1814-1815„Traktatuotruci-
znach”.WybitnymuczniemMagendiegoiOrfili
byłRobertChristiansen,autorwydanegowroku
1829podręcznikatoksykologiizatytułowanego
„TreatiseonPoisons”,przezwielelatuznawanego
zapodstawowypodręcznikztejdziedziny.Ważny-
midziełamizzakresutoksykologiibyłytakże:
„TheChemistryofCommonLife”AnglikaJamesa
F.W.Johnsona,któryspopularyzowałużywanie
arszenikuwkosmetologiiipropagowałstosowanie
tegozwiązkujakośrodkawzmacniającego,oraz
„Micro-ChemistryofPoisons”AmerykaninaThe-
odoraWormley’a,któryopracowałnowemetody
analizytoksykologicznej.WXIXwiekunadal
wcentrumzainteresowaniabadawczegotoksykolo-
gówznajdowałysięzagadnieniazwiązaneztoksy-
kologiąsądową,cowynikałozczęstegostosowania
truciznwcelachzbrodniczych.Corazczęściejjed-
naktoksykolodzyzajmowalisięzagrożeniamibę-
dącymiwynikiemrewolucjiprzemysłowej.Koniec
XIXipoczątekXXwiekutogwałtownyrozwójtej
dziedzinytoksykologii.WtymczasiewAngliipod-
jętopierwszebadaniaryzykazdrowotnegozwiąza-
negozemisjątoksycznychgazówprzemysłowych.
Wroku1915wUSArozpoczętostandaryzację
systemuocenyzagrożeńwprzemyśle.Zaintereso-
wanietoksykologiąprzemysłowąiśrodowiskową
przyczyniłosiędopowstaniawUSApierwszych
naświecieszkółzdrowiapublicznego.Wtymcza-
siepojawiłysięteżpierwszelaboratoriaprowadzą-
cebadanianarażeniarobotnikównatoksyczneza-
grożeniazawodowe.Wokresiemiędzywojennym
laboratoriatezostałyprzekształconewinstytucje
państwowechroniącezdrowieobywateli,takiejak:
FoodandDrugAdministrationiNationalCancer
Institute.Niechlubnymikartamiwdziejachtoksy-
kologiibyłowykorzystaniegazówbojowychna
frontachIwojnyświatowejorazwymordowanie
milionówniewinnychludzizapomocącyklonuB
whitlerowskichobozachzagładywczasieIIwojny
światowej.WdrugiejpołowieXXwiekuwzrosła
społecznaświadomośćzagrożeńzdrowotnychwy-
nikającychzzanieczyszczeniaśrodowiskanatural-
nego,coskutkowałorozwojemmiędzynarodowej
współpracyizostałoukoronowaneuchwaleniem
międzynarodowychkonwencjidotyczącychjego
ochrony.Dalszyrozwójtechnologiiprzemysłowych
Dziedzinytoksykologii:
Toksykologiakliniczna–specjalnośćmedycznazajmują-
casiędiagnozowaniemileczeniemzatruć,głównieostrych.
Toksykologiasądowo-lekarska–dyscyplinazajmująca
sięwykrywaniemioznaczaniemtruciznwmaterialebiolo-
gicznym.
Toksykologiazawodowa–dyscyplinazajmującasiępro-
filaktyką,diagnostykąileczeniemzatrućzawodowych.
Toksykologiaśrodowiskowa–dyscyplinazajmującasię
wpływemskażeniaśrodowiskanaturalnegonazdrowieczło-
wieka.
Ekotoksykologia–dyscyplinazajmującasięwpływem
skażeniaśrodowiskanaorganizmyinneniżorganizmludzki,
atakżenacałeekosystemy.
Toksykologiażywności–dyscyplinabadającasubstancje
naturalneopotencjalnietoksycznymdziałaniu,zanieczysz-
czeniażywności,doktórychdochodziwprocesieprodukcji,
atakżesubstancjeumyślniedodawanedożywności.
Toksykologialeków–dyscyplinabadającaubocznedzia-
łanieleków,skutkiichprzedawkowania,działaniesubstancji
będącychpotencjalnymilekami,uzależnieniaodlekówiin-
nychsubstancji.
Toksykologiapestycydów–dyscyplinazajmującasię
skutkamioddziaływaniaśrodkówochronyroślininawozów
sztucznychnaczłowiekaiinnegatunki.
Toksykologiawojskowa–dziedzinabadającatoksycz-
nośćbojowychśrodkówtrującychiśrodkówsłużącychdoroz-
praszaniatłumów.
Toksykologiaustawodawcza–działtoksykologiiopra-
cowującyaktyprawnezapewniającebezpieczneużytkowanie
substancjichemicznych.
Toksykologiaogólna–zajmujesięmechanizmamidzia-
łaniatoksyn,zależnościamimiędzybudowąchemicznątru-
ciznaichdziałaniem,losemtoksynworganizmie,wpływem
czynnikówwrodzonychinabytychnaprzebiegzatruć,pro-
blemamiinterakcjitrucizn,ilościowąocenątoksycznościsub-
stancjichemicznychorazzagadnieniamiprawnymidotyczą-
cymibezpieczeństwachemicznego.
Toksykologiaszczegółowa–zajmujesiębadaniem
poszczególnychgrupksenobiotyków.Wyróżniasię:toksy-
kologięleków,środkówuzależniających,truciznpochodze-
nianaturalnego,metali,rozpuszczalników,tworzywsztucz-
nych,artykułówgospodarstwadomowegoitp.
13
