Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Toksykologia,trucizny,ostrezatrucia
inowoczesnejprodukcjirolnejorazciągłesyntety-
zowanienowychzwiązkówchemicznychstawia
przedtoksykologiąwielkiewyzwania.Poważnym
problemempozostająteżostrezatrucia.
Trucizny
JużParacelsuspowiedział:„Wszystkojesttru-
ciznąinicniąniejest.Dawkadecydujeotym,
czycośjesttrucizną”.Tastaradefinicjatrucizny
jestaktualnadodziś.Podkreślaona,żenawetsub-
stancjepozornienietoksyczneprzyjętewzbyt
dużychdawkachpowodująniekorzystneefekty,
anawetzgony.Przykłademmożebyćchloreksodu
(NaCl),czylisólkuchenna,któraprzyjętawzbyt
dużychdawkachwywołujezaburzeniawodno-elek-
trolitowe,awskrajnychprzypadkachśmierćorga-
nizmu.Podobnieniekorzystnieoddziałujązbyt
wysokiestężeniatlenu,zbytdużeilościwodyitp.
Wedługwspółczesnejdefinicji:Truciznatosub-
stancja,którapowchłonięciudoorganizmulub
wytworzonaworganizmie,powodujezaburzenie
jegofunkcjilubśmierć.
Obecniepojęcietruciznyczęstozastępowane
jestpojęciemksenobiotyku(ksenon1obcy,bio-
thicos1dotyczącyżycia),któreoznaczasubstan-
cjęobcądlaorganizmu.Otoksycznościsubstancji
decydujenietylkojejdawka,aletakżedroga
wchłaniania,częstośćpodawania,czasnarażenia,
atakżezakresistopieńuszkodzeńprzezniąwy-
woływany.Dawkatoilośćsubstancjichemicznej
podana,pobranalubwchłoniętadoorganizmuwa-
runkującabrakalbowystąpienieefektówbiologicz-
nych.Dawkęokreślasięwjednostkachwagowych
wprzeliczeniunamasęlubpowierzchnięciała,
niekiedydodatkowowjednostceczasu.Dawka
granicznalubdawkapodprogowa(dosisminima,
DM)toilośćsubstancji,którawywołujepierwsze
spostrzegalneskutkibiologiczne.Dawkalecznicza
(dosistherapeutica,dosiscurativa,DC)toilość
substancjiwywołującadziałanieterapeutyczne,
aniepowodującaistotnychzakłóceńprocesów
fizjologicznych.Dawkatoksyczna(dosistoxica,
DT)toilośćsubstancji,którapowchłonięciudo
organizmuwywołujeefekttoksyczny.
Dawkaśmiertelna(dosisletalis,DL)toilość
substancjipowodującaśmierćorganizmupojedno-
razowympodaniu.Dawkapobranatoilośćsub-
stancjizawartawspożytympokarmie,wewdycha-
nympowietrzulubwmaterialenałożonymna
skórę.Dawkawchłoniętatoilośćsubstancji,która
14
Wodamorskazuwaginazbytdużązawartośćróżnych
soli(przedewszystkimsolikuchennej)zupełnienienadaje
siędopicia.
Wodadestylowanajestzbytczysta,niezawiera
wswoimskładziesubstancjimineralnychniezbędnychdo
życia.
Zuwaginaswojewłaściwościzarównowodamorska,
jakiwodadestylowanasąwysocetoksycznedlaorganizmu
człowieka.
Narażenie(ekspozycja)tokontaktżywegoorganizmu
zczynnikiemchemicznym,fizycznymlubbiologicznym.
Efekttokażdazmianaworganizmie,narządzielub
tkancespowodowanadziałaniemsubstancjichemicznej
lubznimzwiązana.
Efektszkodliwyjesttonieodwracalnazmianabiolo-
gicznapojawiającasiępodczasnarażenialubpozakończe-
niudziałaniasubstancjichemicznej.
Działanianiekorzystne,szkodliwealboniepożądanedla
zdrowiamogąbyćodwracalnelubnieodwracalne.
Odwracalneskutkinarażeniasątozaburzeniastruk-
turylubfunkcjiorganizmuspowodowanedziałaniem
związkuchemicznego,któreulegająnormalizacjipozakoń-
czeniunarażenia.
Nieodwracalneskutkinarażeniasątozaburzenia
strukturylubfunkcjiorganizmu,którepozostająlubnawet
nasilająsiępozakończeniunarażenia.
Narządkrytycznytopierwszynarząd,wktórymsub-
stancjatoksycznaosiągastężeniekrytyczne.
Stężeniekrytycznetostężenie,przyktórymzachodzą
zmianystrukturalnelubczynnościowekomórki,odwracal-
nelubnieodwracalne.
