Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DziedzictwoimperialneipamięcipodzielonejEuropy|33
rycznychdoświadczeń,zhistorycznejpamięci,zakorzenionej(iniewyekstyrpowanejjesz-
cze)wWarszawie,Pradze,Budapeszcie,Wilnie,Tallinie,Rydze…31PaktRibbentrop–Mo-
łotowjestsymbolemnietylkohistorycznegospotkaniaHolocaustuzGułagiem,aletakże
niemiecko(nazistowsko)-rosyjskiej(sowieckiej)imperialnejkooperacji,którarzeczywiście
przemieniławofiarymilionyróżnychludzinaobszarzenskrwawionychziem”
.Czyjestto
tylkonzimnowojenna”pamięć,którapowinnabyćwykluczonazezjednoczonejEuropy,
bezjejuznania,bez–choćbyprzejściowej–fazyanagnorisis?Czynależyzanegowaćte
realnedlawieluludzidoświadczeniaizwiązanąznimitraumatycznąpamięć,wykluczyć
jeznnormyeuropejskiej”
,potraktowaćjakonanachroniczne”
,niewartedyskusjinawet?
Owszem,istniejeprzemieniającarzeczywistośćsiłazapomnienia,takjakistniejeprzemie-
niającasiła(ntransformativepower”)pamięci.Ktoinajakiejpodstawiejednakmaprawo
zamawiać,ktorealniepróbujezarządzać–politykązapomnienia,nwyciszenia”?Topytanie
możesiępojawić,kiedyobserwujemypróbyodgórnegoregulowaniapamięciijej(araczej
ich–różnychpamięci)dostępudopublicznejsferywnposzerzonej”Europie.Wydajesię,
żekluczowapozostajewtedyodpowiedźnainnepytanie:jakiecierpieniewiążesięzdaną
politykązapomnienia?SamaA.Assmannstawiatopytaniejeszczedobitniej:nThecrucial
questionmustalwaysbe:whoprofits,whosuffersfromforgetting?”
.Niepróbujejednak
przymierzaćgodoeuropejskiejpolitykipamięci,którąsamawspółkształtuje32.
CentralnieiodgórnieorganizowanapamięćEuropyjestdziśbudowanaraczejnastra-
chuniżnanadziei.nThefuturehaslostmuchofitspowertointegrate,whilethepastis
becomingincreasinglyimportantintheformationofidentity”–powtórzmytęformułę.Cel
ufundowanejnastrachupolitykipamięcijestprosty:kontrolowaćprzeszłość,abyuniknąć
chaosuinawrotutychwszystkichkoszmarów,któreodnajdujemywhistoriiEuropyjako
etapydrogidoAuschwitz,dospustoszeniaIIwojny.Tozrozumiałepowodydoczujności.
nNigdywięcej”–politykapamięciopartanatymhaślewynikazrealnegoprzeżyciabez-
precedensowegohorroru.Ajednak–niesamymhorroremżyjeczłowiek.Inatotakże
wartozwrócićuwagę.E.Domańskawswejostatniejksiążcezastanawiasiękrytycznienad
konsekwencjamidominacjipamięciitożsamościskoncentrowanejnatraumie.Zauwa-
ża,żepodmywanajestwtensposóbsamazdolnośćczłowiekadodziałania,doaktywnej
twórczości–człowiekskoncentrowanynatraumachjestwpewnymsensietrenowanydo
tego,byczućsięcorazsłabszym,corazdelikatniejszym,awzwiązkuztym–corazbardziej
potrzebujezewnętrznejopieki,protekcji.Wtensposóbprzekształcamysięzaktywnych
podmiotówdemokratycznegoprocesu–wpacjentów,którzyoczekująnaswoichterapeu-
31
OczywiściesątakżewregionienEuropyWschodniej”pamięciinnychdominacjitraktowanychjakoimpe-
rialne–np.węgierskiejnadSłowakami,Chorwatami,Rumunamiczypolskiej(okresIiIIRzeczypospolitej)
nadUkraińcami,Białorusinami,Litwinami–zob.natentemat:A.Nowak,BetweenImperialTemptation
andAnti-ImperialFunctioninEasternEuropeanPolitics:PolandfromEighteenthtoTwenty-firstCentury,
[w:]EmergingMeso-Areas…,s.247-284.MozaikapamięciiurazówwEuropieWschodniejjestznacznie
bogatsza,niżwynikałobytozpodziałunaGułagiHolocaust.
32
A.Assmann,ToRememberortoForget…,s.68.
