Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
Platon,Państwo
Itupewnatrudnośćwczytaniu,awiększajeszczewprzekładaniupla-
tońskiegoPaństwa.Bowyraz„sprawiedliwość”i„człowieksprawiedliwy”
wjęzykachnowoczesnychalbozaniknął,alboconajmniejzwęziłswojezna-
czeniewporównaniudotego,którymsięposługiwałPlaton.Dziśonikim
sięniemówi,żejestczłowiekiemsprawiedliwym,nikogosiętymiwyrazami
niechwalianiniegani,chybażechodziosędziegowsprawachkarnychlub
cywilnych,orecenzenta,okrytykę,omiaręlubwagę,opomiar,oocenę.
Ktoniczegonieocenia,tenniemażadnegopoladotego,żebysięokazać
sprawiedliwymlubniesprawiedliwym.
Starożytny„człowieksprawiedliwy”totyle,codzisiejszyczłowiek„po-
rządny”,przyzwoity,jaksięnależy,jakbyćpowinien,dobrycharakter,
„człowiekwzorowy”.„Sprawiedliwość”wyjdzienatyleco:„stanpopraw-
ny”,należyty,porządek,ładwewnętrzny.
Trzebaotympamiętać,ilerazyspotykamywtekście„sprawiedliwość”
i„człowiekasprawiedliwego”.
OdczasuśmierciSokratesazagadnieniesprawiedliwościiniesprawiedli-
wościmusiałoPlatonanurtować.Przecieżwtymbyłocośrozdzierającego,
żewłaśnietenczłowiek-takidobry,cichy,czysty,opanowanyirozumny,
wolnyodwszelkiejchciwości,żądzywpływówiodznaczeń,człowiekna-
prawdęsprawiedliwy,wzorowy-musiałzginąćwwięzieniuzwyrokusądu
państwowego,zpiętnemczłowiekaniesprawiedliwegonawysokimczole.
Sprawiedliwymiczulisięci,którzygoskazali.Takwyglądał„aktsprawie-
dliwości”wroku399.
StądzrozumiałybuntwduszymłodegoPlatonaipotrzebaprzemyślenia
dogruntuzagadnieniasprawiedliwościiniesprawiedliwości.Skorodziśnaj-
lepszajednostkapaństwamusiginąćzwyrokupaństwa,tojakżetojest?
Ktotuwłaściwiejestniesprawiedliwy?Sokratesczypaństwo?Rzeczjasna
iniewątpliwa,żeobecnepaństwo.Ustrójdemokratyczny,którynaczele
stawiajednostkiigrupy„nieurodzone”inieprzygotowanedorządzenia.
TaksięPlatonowiwydawało.
Ciludziepowinnipatrzećkażdyswegokopyta,aniebawićsięwsę-
dziów,wodzówirządcówpaństwa.Dopierotobyłabysprawiedliwość.To
byłbystannależyty.Irównowaga,ispokój.Podobniejakposzczególny
człowiekjestsprawiedliwy,jestjaksięnależywtedydopiero,gdykażda
ztrzechczęścijegoduszyrobiswoje.Awięc,gdyrozumrządziidecyduje,
temperamentrozumowipomaga,apożądaniasłuchająrozumu.Pomiędzy
dusząludzkąapaństwemPlatonwidziistotnepodobieństwowbudowie
iwwarunkachzdrowiaiszczęściajednegoidrugiegoznichobojga.
Platonjużzarystokratycznegodomuwyniósłpogardędlatypuateńskie-
godemokraty,któregoznamychoćbyzkomediiArystofanesa.Tragediami-
strzamusiałazaostrzyćskrajniejegopogardęiniechęćdoistniejącego
ustrojuidopanującegotypupsychicznego.Właśnietu,wtekściePolitei,
Platonrozglądasięwróżnychformachustrojówipróbujepokazać,jakto
różnetypyustrojupaństwamająswojeodpowiednikiwróżnychtypachcha-
