Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ogólnametodologianaukobejmujezarównopoznaniepośrednie,jakibezpośrednie
myśleniefenomenologiczne,zawierającewielereguł,któresąwłaściwekażdemumy-
śleniu.Sposobyuzasadnianiatwierdzeńwyjściowychpozwalająwyróżnićnaukiaprio-
ryczneiaposterioryczne,natomiastsposóbuzasadnianiaprzyjmowanychtwierdzeńpo-
chodnych–naukidedukcyjneiindukcyjne.Przedmiotbadańzkoleiróżnicujenaukina
realne,opisującerzeczywistyświatiformalne,którychzainteresowaniadotycząkon-
strukcjimyślowych.Naukidedukcyjneobejmującełącznieaprioryczneiformalneto
naukiprzyrodnicze,natomiastindukcyjno-empiryczne,skupionenabadaniuotaczającej
rzeczywistości,tonaukihumanistyczne
19
.
Wpokuhnowskimrozwojunaukipodejmowanopróbyuporządkowaniajejwedług
koncepcjiparadygmatów.JózefMariaBocheńskiwpracyWspółczesnemetodymyśle-
nia,opublikowanejw1954roku
20
,wyróżniłwewspółczesnejfilozofiinaukiokres
„dogmatyczny”(scjentyści),„indukcjonistyczny”(RudolfCarnap)i„falsyfikacjoni-
styczny”(KarlPopper)
21
.W1986rokudodałjeszczedwakolejne:„relatywistyczny”
(okres„czterech”lub„bandyczworga”–ThomasS.Kuhn,PaulK.Feyerabend,Ste-
phenToulminiNorwoodR.Hanson)iokres„programów”(głównymyślicielImre
Lakatos)
22
.Bocheńskizwróciłuwagęnarozgraniczeniemiędzytrzemapierwszymi
okresami(„dogmatyzm”,„indukcjonizm”i„falsyfikacjonizm”)auhistorycznionymi
teoriamireprezentowanymiprzezokres„czterech”iokres„programówbadawczych”.
Istotyróżnicyupatrujewodniesieniudonaukhistorycznych.IreneuszBobrowski
23
natomiastzadominująceparadygmatywXX-wiecznejnauceuznałindukcjonizm,we-
ryfikacjonizm,falsyfikacjonizmipostmodernizm.Metodologiaprogramówbadaw-
czychLakatosajestwedługI.Bobrowskiegojedynie„racjonalnątechnikąkontrolo-
waniaprocesównaukowych”
24
.Wogólnejmetodologiinauk,zuwzględnieniemdrob-
nychwewnętrznychzróżnicowań,wyodrębniasięteorięindukcjonistyczną,weryfika-
cjonistyczną,falsyfikacjonistyczną,teorięprogramówbadawczychiparadygmatpost-
modernistyczny.
Myśleniedogmatyczneopartenametodzieindukcjistanowiłonarzędzieakceptacji
ipotwierdzeńprawformułowanychwnaukachprzyrodniczych.Tentypujęćdotyczący
obszarówpozostającychpozadoświadczeniemiinterpretacjąmatrwały,ponadhisto-
rycznycharakter,obecnyjestwpewnymzakresiezarównownauce,jakiwpotocznym
doświadczeniuorazwmyśleniureligijnym
25
.Indukcjonizmmiałźródławempirystycz-
nejfilozofiipozytywistycznejAugustaComte’aiJohnaStuartaMilla,opartejnateorii
„twardychfaktów”,dającejpewnośćabsolutnąwartościlogicznejpojedynczychzdań.
Takakoncepcjawykluczałametafizykęzcałegoobszarunauki.Tentypmyśleniaoży-
wionyzostałwlatachtrzydziestychXXwiekuprzezRudolfaCarnapaorazinnych
———
———
—
19
R.Grzegorczykowa,Wstępdojęzykoznawstwa...,s.146-148.
20
JózefM.Bocheński(1902-1995),historykfilozofiiilogiki,krytykmarksizmu.Mówiącowspół-
czesnychmetodachmyślenia,Bocheńskizaznacza,żemimorozwojumetodologiinaukhumani-
stycznychwrozważaniachdotyczącychogólnejmetodologiipierwszorzędnąrolęgrająnauki
przyrodnicze.
21
PierwszewydanieksiążkiBocheńskiegoukazałosięwjęzykuniemieckimw1954r.(Diezeitgenös-
sichenDenkmethoden,Bern);pierwszetłumaczenienajęzykpolskiukazałosięwWydawnictwie
22
Tamże.
„Wdrodze”w1988r.,drugiew1992r.
23
I.Bobrowski,Zaproszeniedojęzykoznawstwa,Kraków1998,s.34.
24
Tamże.
25
I.G.Barbour,Mity,modele,paradygmaty…,s.9.
14
