Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ws
t
ęptłumacza
7
WszystkiemuwinnibylidwajpoecizElei:KsenofanesiParmeni-
des.OnipierwsizaczęliopiewaćwierszamijakieświelkiejedyneJed-
no,któreistnieje,iopróczniegoniemanic,tylkozłudzeniazmysłów.
Ksenofanes(ur.w570przedChr.)takbystrodrwiłznaiwnychhisto-
riiobogach,któreHezjodiHomeropowiadali.Ksenofanespierwszy
nacaływszechświatspojrzał,powiadaArystoteles,ipowiedział,żeto
Jednojestbogiem.Jedno,któreżadnymzmianomnieulegaitrwa
wiecznie,jaktrwajągwiazdy.Mówiłonimrzeczysprzeczneidziwacz-
ne.Żeonojestniewidzialneiżejestkuliste.Żeniejestnieskończone
iniejestograniczone,żeniespoczywainieruszasię,żeniejestpodobne
doludzianizkształtu,anizcechpsychicznych,alecałewidziicałe
myśli,icałesłyszyTosącechybardzoludzkie,psychiczne:widzieć;
myślećisłyszeć.AlecomogłotoJednowidziećisłyszeć,skorooprócz
niegomiałonieistniećnicwogóle?Iczym?Skorooczuiuszumiało
niemieć.WwierszachKsenofanesaniebyłonatoodpowiedzi.Była
wnichtylkopobudkadotego,żebysięśmiaćzbogówhomeryckich
iprzeczuwaćjakiegośjednego,niewidzialnegobogawewszystkim,czy
pozawszystkim,czynadwszystkim,copowstajeiginie,icosięułudą
zjawiazmysłom.
NieowielepóźniejodKsenofanesa,bookoło515przedChr.urodził
sięParmenideszElei,teżpoeta,piszącywierszamionaturzewszech-
świata.Onrozróżniałświatzjawisk,którepowstająiginą,izmieniają
się,isąprzedmiotemmniemańludzkich,zmiennychizłudnych,ibyt
rzeczywisty,przedmiotwiedzy.Wwierszachopisuje,jaksłoneczne
pannygowioząkońmigdzieśwysokoitamgonauczająrzeczyzupeł-
niedziwacznych.Uczągo,popierwsze,żeistnienieistnieje,anieistnie-
nianiema.Tanaukawyglądanatautologię.Nato,żecojest,tojest,
aczegoniema,tegoniema.Byłbytobanał,poktórynietrzebakońmi
jeździćwysoko.AletoprzypominałowierszeKsenofanesaiwyglądało
znowunazaprzeczenieistnieniawszystkiemu,cozmysłamispostrze-
gamy,inawiaręwistnienieczegośjednego,niewidzialnego.Parmeni-
desteżśpiewał,żeistniejetylkoJedno,którejestniezmienneikuliste,
iniezmysłowe,iwieczne,anicbliższegoonimnieumiałpowiedzieć.
Tobyłomętne.Uczonogonagórzejeszczeczegośitobyłonietylko
mętne,alechybafałszywe.Amianowicie,żetymsamymjestmyśleć
ibyć.Takpisze.I,gdytowziąćdosłownie,tojestjawnanieprawda.
Bozdajesię,żekamienieistołowenoginiemyślą,asą.Więcrozumia-
nogoniecoinaczej.Amianowicie,żebyćprzedmiotemmyśliczyjejś
iistnieć,tojużjestjednoitosamo.Żenibyoczymkolwiekktośmyśli,
tojużtymsamymistnieje.Itonieprawda.Boniejedenmyślioniebie-
