Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16I1.Partiepolityczne–definicjeigeneza
nakierowananazdobyciemiejscawparlamenciejestjednązwielurozmai-
tychformjejdziałaniaijestznaczniemniejistotnaniżdlatychpartii,które
powstaływparlamencie.
Przyczynąwiększejcentralizacjijestprzedewszystkimcentralizacja
organizacji„sponsorującej”powstaniepartii–wspomnianegojużprzykła-
dowozwiązkuzawodowegoczykościoła.Wtymmodelukształtowaniasię
partiiważnyjesttakżefakt,żeorganizacja„sponsorująca”stanowizazwy-
czajjednoźródło,odktóregowychodzibodziecdoutworzeniapartii.Upod-
stawpartiiparlamentarnychstojązarównogrupyparlamentarne,jakiko-
mitetywyborcze,tupartiapowstajenaskutekkoordynacjidziałańprzynaj-
mniejdwóchośrodków.Zkoleidyscyplinaispójność,którymicharakte-
ryzująsiępartieogeneziepozaparlamentarnej,wynikajązkonieczności
zapewnieniasobiezapleczaorganizacyjnego,którepartieparlamentarnejuż
mająwpostacichoćbysamegoparlamentu.Wreszcie,większeznaczenie
iwagaaktywnościparlamentarnejwpartiachogeneziezwiązanejzciałem
przedstawicielskimjestzrozumiałasamaprzezsię.
Jeszczejednąwizjęodnoszącąsiędogenezypartiiprzedstawilidwaj
autorzyamerykańscy,J.LaPalombaraiM.Weiner,którzystwierdzili,że
partiatozjawiskopochodzącezXIXw.16Kluczowąrolęwichpoglądachod-
grywafakt,żeorganizacjapartyjnaobejmujedużegrupyludzi,włączonych
wpolitykęnaskutekrozszerzeniaprawawyborczego.Funkcjonującewpar-
lamenciegrupy,którenieposzukująpoparciawyborczegosąraczejklikami,
fakcjaminotabliczyklubamipolitycznymi,niezaśpartiami.
KoncepcjiLaPalombaryiWeinerawartopoświęcićniecowięcejuwagize
względunato,żewswojejanaliziewychodząonipozaparlamentireformy
prawawyborczego.
Autorzycizwracająuwagę,żetadrogapowstaniapartiijestwyraźnie
związanazEuropą,natomiastniejestdokońcaprawdziwawodniesieniudo
krajówpozatymkontynentem.Partiepowstawałytamzanimpowstałypar-
lamenty.Częstymmechanizmemgenezypartiibyłateżaktywnośćmaso-
wychruchówocharakterzenarodowo-wyzwoleńczym,działającychpoza
parlamentem,zwłaszcza,żezazwyczajzgromadzeniaprzedstawicielskie
byłyustanawianeprzezwładzekolonialne.Tesytuacje,zdaniemcytowanych
autorów,wymagająszerszegowytłumaczenia,niżjedynieodwoływaniasię
dorozwojuparlamentaryzmu.
Rozbudowującniejakoswojąkoncepcjęgenezypartii,zwracająuwagę
nadwiekwestie:procesypolitycznychprzesileń,któreokreślająmianem
kryzysóworazprocesymodernizacji.Istotnysenstejkoncepcjipolegana
tym,żetegorodzajuprzesileniapolityczne,wiążącesięzpowstawaniem
partii,atakżeprocesymodernizacjirozszerzająperspektywębadawczą,al-
bowiemopróczkrajóweuropejskichmożnajezaobserwowaćwinnych
16J.LaPalombara,M.Weiner,TheOriginandDevelopmentofPoliticalParties,w:J.LaPa-
lombara,M.Weiner(red.),PoliticalPartiesandPoliticalDevelopment,PrincetonUniversity
Press,Princeton1966,s.6in.
