Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.WybranekoncepcjegenezypartiipolitycznychI15
którychopierasiędziałanieobugrup.Niepowtarzającjużdyskusjiprzepro-
wadzonejwcześniej,wartojedyniestwierdzić,żeujęcietowyraźniewiąże
powstaniepartiipolitycznejzparlamentem.Właśniewtymświetlewidzige-
nezępartiiMaxWeber.Autortenprzedstawiłhistorycznąewolucjępartii,
wyróżniająckolejneetapypowstawaniategorodzajuorganizacji:
,
i
14.Koteriaarystokratyczna
ograniczałasięwyłączniedoparlamentu,jejskładbyłpłynny,podstawą
współpracyparlamentarzystówwdużejmierzebyłyindywidualneinteresy.
Etaprozwojuklubowegocharakteryzujesięjużpołączeniemaktywności
grupparlamentarnychzotoczeniempozaparlamentarnym,znaczącąrolę
wokreślaniucharakterutejstrukturyzaczęłaodgrywaćideologia.Wreszcie
etaptrzeci–partiimasowej–charakteryzujem.in.sformalizowanaorgani-
zacja,prężniedziałającestrukturypozaparlamentarne,opartem.in.na
masowejmobilizacjiludziwstępującychdopartiijakojejczłonkowie,ugru-
powaniatemająwyrazistąideologię.
Innyautor,MauriceDuverger,uważa,żewspółczesnapartiapojawiła
sięwmomencie,kiedygrupaparlamentarzystówpołączonazostaławięzia-
miinstytucjonalnymizkomitetemwyborczym,mobilizującympoparciewy-
borców15.
PowstaniepartiipolitycznychDuvergerłączyzatemnietylkozparla-
mentem,aletakżezwyborami,kształtującymijegoskład.Jużzresztąna
wstępieswojejksiążkipiszewprost,żepartiazwiązanajestzrozszerzeniem
prawwyborczychatakżeprerogatywparlamentu.Kierującsiętympo-
glądem,powstaniepierwszychpartiipolitycznychnależałobyzatemusytuo-
waćwpierwszejpołowieXIXw.,wtedybowiemparlamentyiwybory,stop-
nioworozszerzanenawszystkiegrupyspołeczne,weszłynastałedoprak-
tykipolitycznejpaństweuropejskich.
WażnymelementemkoncepcjiDuvergera,odnoszącejsiędogenezy
partiipolitycznychjeststwierdzenie,żewyłanianiesiępartiizparlamentu
odnosisięraczejdosytuacji,kiedywkrajuniemajeszczerozwiniętego
systemupartii.Przypowstawaniunastępnychregułąjestichgenezapoza-
parlamentarna.InnymisłowydlaDuvergeraważnymrozróżnieniemmiędzy
partiamibyłaich
Upodstawtworzeniapartiipozaparlamentemstojąrozmaitegotypu
organizacjeistowarzyszenia:związkizawodowe,kościołyanawetmasone-
ria.Natomiastto,conajistotniejszewdokonanymprzezDuvergerarozróż-
nieniunapartieogeneziewewnątrz-lubpozaparlamentarnej,tokonsek-
wencje,jakieprocestenmadlakształtupartii.Popierwsze,zdaniemtego
autora,partiepozaparlamentarnesąznaczniebardziejzcentralizowane,
bardziejspójnewewnętrznieibardziejzdyscyplinowane.Podrugie,znacz-
niemniejsząrolęodgrywawnichfrakcjaparlamentarna.Takżeaktywność
14SzczegółoweprzedstawienietejkoncepcjimożnaodnaleźćwksiążceM.Sobolewskiego,
op.cit.,s.60–91.
15M.Duverger,PoliticalParties,ScienceEditions,London–NewYork,1965,s.xxivin.
