Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18I1.Partiepolityczne–definicjeigeneza
m.in.dlatego,żewwieluprzypadkach,przedewszystkimwkrajacheuro-
pejskich,nieoznaczająpowstaniaustrojudemokratycznegoporazpierwszy
araczejporazkolejny.Grecja,Hiszpania,PortugaliaczykrajeEuropyŚrod-
kowejiWschodniej,krajeprzechodząceprocesydemokratyzacyjneodpo-
wiedniowlatach70.i90.XXw.,mająjużwswojejwspółczesnejhistorii
dłuższelubkrótszeokresyfunkcjonowaniaustrojudemokratycznego.Za-
temtakżepowstawaniepartiiniezdarzasiętamporazpierwszy.Faktten
tworzyspecyficzneuwarunkowaniadlanowopowstającychpartii.Takżeze
względunaniedawnepolskiedoświadczeniawtymzakresiewartopoświęcić
imniecouwagi.
1.3.Mechanizmypowstawaniapartiipolitycznych
wprocesachdemokratyzacji
Rozważaniekwestiipartiiwzwiązkuzdemokratyzacjąmożnarozpocząćod
odpowiedzinapytanieorolę,jakątestrukturyodgrywająwprocesach
zmianustrojowych.Zdaniasątutajpodzielone,niektórzyautorzyuważają,
żepartieodgrywająrolęwręczdominującą,innizkoleisądzą,żeoilerola
partiiwsamymprocesiedemokratyzacjimożebyćróżna,otylezpewnością
partiedominująwprocesiekonsolidacjidemokracji.Analizującyprzemiany
ustrojowewEuropieŚrodkowejAttilaAghuważa,żepartieodegraływnich
rolęcentralną17.ZkoleiuczenibadającyprocesydemokratyzacjiwEuropie
Południowejwlatach70.wskazują,żewtychprzemianachważnąrolę
odegrałytakżeznacząceosobistościżyciapolitycznegoniezwiązanezpartia-
mi,jaknp.hiszpańskimonarchaJuanCarlos18.GeoffreyPridhamiPaulG.
Lewiszwracająteżuwagęnarolęmediówjakopewnąalternatywędla
organizacjipartyjnychipartyjnegoczłonkostwa19.Autorzynierozwijajątego
wątku,możnajednakdomyślaćsię,żechodzituofunkcjęmobilizacji
elektoratuczyteżfunkcjęinformacyjną,którakiedyśwznaczniewiększym
stopniubyłarealizowanaprzezudziałwstrukturachpartyjnych,aobecnie
zostałaprzejętaprzezśrodkimasowegoprzekazu,szczególnietelewizję.
Wmojejopiniinieistniejejednoznacznaodpowiedźnapytanie,czy
partieodegraływprocesachprzemianustrojowychrolędecydującą,czynie,
zależytoodkonkretnychprzypadków.Zpewnościąnatomiastmożnapo-
wiedzieć,żewkażdymztychprocesówpartiewypełniałypodobnerole:
wwiększościprzypadkówbyłyuczestnikamipierwszychwolnychwyborów,
wparlamentachinicjowaływielereformskładającychsięnaprocesdemo-
17A.Agh,TheEmergingPartySystemsinEastCentralEurope,„BudapestPaperson
DemocraticTransition”1992,nr13,s.3.
18G.Pridham,P.G.Lewis,Introduction.StabilisingFragileDemocraciesandPartySystem
Development,w:G.Pridham,P.G.Lewis(red.),StabilisingFragileDemocracies.ComparingNew
PartySystemsinSouthernandEasternEurope,Routledge,London–NewYork1996,s.7.
19Ibidem,s.7.
