Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęciedemokracji
29
wobowiemjest«panem»demokracji.Wtymsensiezasadarządówprawastanowiła
konsekwencjędemokratycznychzasadwolnościirównościpraw”8.Apologetamiidei
demokratycznejwolnościbyligłówniesofiści9,adokrytykównależyzaliczyćPlatona10
iArystotelesa11.Pierwszyzwymienionychfilozofówzarzucałdemokracjibraknasta-
wienianaposzukiwanieprawdy.Uważał,żedemokracjastanowiustrójnajbardziej
chwiejny,cechujegobrakdyscyplinyspołecznejirespektudlawładzy,anarchiaibrak
kompetencjirządzącychorazdemoralizacjiwśródludu12.Arystoteleswskazywałna
nieusuwalnywtymustrojubrakcnotyorazrządówprawa.Władzanależącadoludunie
zawszeprowadzidorezultatówsłużącychludowi.nOgółzazwyczajdostrzegadoraźny
swójinteres,kierującsięchęciąuzyskanianawetdrobnychkorzyści,zzasadyniebędąc
zdolnymdoprowadzeniadługofalowejpolityki,mającejnaceluzabezpieczenieintere-
sówpolis.Wadądemokracjijestmożliwośćdecydowaniaprzezludmającywiększość
iwładze,leczczęstozpominięciemlubnaruszeniemprawa.Takiludstajesiędlasiebie
despotą,cochętniewykorzystujądemagodzy,przekształcającdemokracjęwtyranię”13.
PoglądyArystotelesapodzielaliwwiększościstarożytniRzymianie.nCyceroniPolibiusz
widzieliwczystejdemokracjiprzedewszystkimzagrożeniedlapokojuspołecznego
ipostulowaliograniczeniewładzyluduprzezprawo,uzupełnieniepierwiastkademokra-
tycznegopierwiastkamimonarchicznymiarystokratycznym.Wśredniowieczupraktyka
demokratycznaograniczałasiędoniektórychmiastwłoskich(republikmiejskich)”14.
8
Zob.H.Olszewski[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych,Poznań
1994,s.25.
9Zob.A.Sylwestrzak,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych,Warszawa1994,s.25.
10
Platońskateoriapaństwabyłanormatywnąteoriąpaństwannajlepszego”
,skonstruowanąwoparciu
oideędobraisprawiedliwości:a)najlepszepaństwopowinnodążyćdozaletnajwyższychiwłaściwych
ideałom;b)państwodoskonałemajedencelobowiązującywszystkich(niejestdopuszczalne,abykażdy
obywateldążyłnaswojąrękędoswojegodobra);c)państwomusibyćopartenawiedzy(abydobroczynić,
trzebadobroznać,dlategoteżpaństwobędziedoskonałedopiero,gdynatronachznajdąsięprzedstawiciele
największejwiedzy,czylifilozofowie);d)dopaństwamogąnależećtylkoci,cosądlapaństwapotrzebni,
władcy-filozofowie,strażnicypaństwa(wojsko)orazwykonawcyniezbędnychprzedmiotówmaterialnych
(rzemieślnicy).Państwoidealnetopaństwostanowe-zob.W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.1,Warszawa
2001,s.100i101.
11
WedługArystotelesawszyscyobywatelepowinnibraćudziałwrządzeniuibyćzarazempodmiotem
rządzonym.PodstawowymprawemdlaobywatelajestzasiadaniewZgromadzeniuiwsądach,jednakfilozof
tenodmawiałobywatelstwarzemieślnikomorazrobotnikom,twierdząc,iżniedysponowalioniwolnym
czasemkoniecznymdotegorodzajuzajęć-zob.F.Copleston,Historiaflozofi,t.1,przeł.H.Bednarek,
Warszawa1998,s.321.
12
Zob.H.Olszewski,Demokracjaateńska[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historiadoktrynpolitycz-
nychiprawnych,Poznań1994,s.27.Zob.Platon,Państwo,przeł.,wstępemikoment.opatrzyłW
.Witwicki,
Kęty2003,s.252in.
13
Zob.A.Sylwestrzak,Historia...,s.44.Arytoteleswskazuje,żendemokracjęznajdujesięwdomach,
gdzieniemawcalepana(jakożewszyscysątamsobierówni),orazwtakich,gdzierządysprawujeczłowiek
słabyikażdymożerobićcochce”-Arystoteles,Etykanikomachejska,przeł.D.Gromska,Warszawa1982,
s.308.
14
Zob.K.Dobrzeniecki,Demokracja[w:]Leksykonochronyprawczłowieka.100podstawowychpojęć,
red.M.Balcerzak,S.Sykuna,Warszawa2010,s.33.Zob.Cyceron,Opaństwie,przeł.I.Żółtowska,Kęty
1999,s.53.Wartopodkreślić,żenrzymskadoktrynaprzejęłaodArystotelesaprzekonanie,żepodstawową
