Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
RozdziałI.Rzeczodemokracji–rozważaniaocharakterzepodstawowym
Wtymokresiedemokracjępostrzeganonegatywniejakosiłęburzącąporządekpublicz-
ny,ustrójnajbardziejchwiejny,choćnprzysłoniętynajbardziejszlachetnymparawanem.
Cechujągobrakdyscyplinyspołecznejirespektudlawładzy,anarchia,brakkompetencji
rządzącychidemoralizacjawśródludu”15.Demokracjaateńskaznajdowałaipodziś
dzieńznajdujeswoichzwolennikówikrytyków16.
Ożywionezainteresowaniepojęciemdemokracjinastąpiłowdobieodrodzeniaioświe-
cenia17,choćiwtedyzdarzałysięczęstogłosykrytycznenajejtemat(np.N.Machiavelli,
którywidziałwdemokracjiustrójniestabilny,zagrażającyjednostce18,czyJ.Bodin,
któryuważałzaniepożądaneudzielenieludowizbytszerokichpełnomocnictwdo
rozstrzyganiaidecydowaniaosprawachpolitycznych)19.Natomiastsprzeciwideom
cechądobregosystemupolitycznegojestjegozdolnośćdoprzetrwaniaprzezdługiczasiżeowąstabilność
osiągająjedyniesystemymieszane.ZarównoPolibiusz,jakiCyceronuważalikombinacjęmonarchii,ary-
stokracjiidemokracjizagwarancjętrwałościimperiumrzymskiego.Czystademokracjazjejnieskładnymi
zgromadzeniamiludowyminiemogłazapewnićzgodyobywateli(concordiacivium),natomiastwczystej
monarchiiiarystokracjiwładcyzapominali,że«dobroludujestnajwyższymprawem»(saluspopuliisuprema
lex)”-zob.R.R.Ludwikowski[w:]Encyklopediasocjologii,red.A.Kojderiin.,t.1,Warszawa1998,s.120.
15
H.Olszewski,M.Zmierczak,Historia...,s.27.PodobnieP
.Winczorek,Naukaopaństwie,Warszawa
2011,s.170.
16
Demokracjawśredniowieczubyłaoceniananegatywnie.Zob.Św.TomaszzAkwinu,Owładzy[w:]
Dzieławybrane,przeł.J.Salij,Poznań1988,s.135-140.Pewnewątkistarożytnejkrytykidemokracjiwidoczne
sąuAlexisadeTocqueville'a-szerzejnatentematzob.M.Kuniński,Wolnośćidemokracja[w:]Oblicza
demokracji.Studiaianalizy,red.R.Legutko,J.Kloczkowski,Kraków2002,s.69in.,s.77.Zdecydowanym
krytykiemdemokracjiiliberalizmubyłF.Nietzsche-zob.A.Szahaj,A.N.Jakubowski,Filozofapolityki,
Warszawa2006,s.85.
17
WspomniećtunależyopoglądachmyślicieliwiekuXVII,np.oSpinozie,dlaktóregodemokracjato
najbardziejnaturalnyiużytecznyustrójpaństwa.nWdemokracjibowiemjednostkawnajszerszymzakresie
działanapożytekogółu,askutkiemtegonaswójwłasny.Człowiekprzecieżprzelewaswojenaturalneprawa
nienakogośinnego,alenawiększośćtegospołeczeństwa,któregosamjestczęścią.(...)Demokracjato
jedynyustrój,wktórymtrwarówność,cechującastannatury.Pozwalateżnazachowanienajszerszejsfery
wolności,bostwarzawarunkidorozumnegożycia”-zob.K.Chojnicka[w:]K.Chojnicka,H.Olszewski,
Historia...,s.106.NatomiastzdaniemHobbsa,którywLewiataniepoczyniłpochwałęabsolutyzmu,npaństwo
jestabsolutnymwładcąjednostek.Takiebowiemjestlogicznenastępstwoumowyspołecznej.Umowabyła
porozumieniemsięjednostek;suwerenniebyłjejstroną,znikimsięonicnieumawiał,otrzymywałpełnię
władzyjakgdybywdarzeodludzi”-zob.H.Olszewski[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historia...,s.137.
SzerzejnatentematT.Hobbes,LewiatanczyliMateria,formaiwładzapaństwakościelnegoiświeckiego,
przeł.Cz.Znamierowski,Warszawa2009,s.261in.Zob.natematopiniipublicznejB.Manin,Pricipesdu
gouvernementreprésentatif,Paris2012,s.222in.
18
N.MachiaveliiupatrywałwRepublicewyższośćnadmonarchią(jakoformąpaństwa),bowiem
Republikalepiejgwarantujetrwałośćustrojuilepiejchronipowszechnąwolność.NajlepszajestRepublika,
którałączywsobieelementyrządówmonarchicznych,arystokratycznychorazdemokratycznych-zob.
H.Olszewski,Odrodzenie[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historia...,s.93.
19
WedługJeanaBodinazasadnicząkonfiguracjęproblemówwzakresiefunkcjonowaniapaństwawy-
znaczarelacjasuwerenipoddany.Obywatelepozostająwsytuacjipoddaństwa,którajeststanemnaturalnym,
orazmusząpodporządkowaćsięwolisuwerenaibezwzględnieprzestrzegaćpraw.Jeśliwładzasuwerenajest
legalna,topoddanisązobowiązanidopodporządkowaniasięjegowoli.Poczuciepozostawianiapoddanym
władcyjeststałe,podczasgdyprzywilejeorazuprawnieniamającharakterprzejściowy-takA.Sylwestrzak,
Historia...,s.146.
