Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęciedemokracji
37
porazpierwszyodniesionedocałegoludu53.Rewolucjafrancuskadoprowadzałado
upodmiotowieniajednostkiorazokreśleniajejnowejkondycjiwżyciuspołecznym
(np.usankcjonowaniezgromadzeń,podniesieniewolilududopodmiotuwładzystano-
wiącej).Pierwszyetaprewolucjiwyrażałyzasadyz1789r.,drugi-torządyjakobinów.
DeklaracjaPrawCzłowiekaiObywatelaz1789r.zawierałapodstawyideowerewo-
lucjiwjejpierwszejfazie.Zasadarównościwobecprawajakozasadazwierzchnictwa
narodubyłapojmowanaformalnie.Zostałateżpodważona,bowiemZgromadzenie
NarodowennieprzyznałoprawobywatelskichMurzynominiezniosłoniewolnictwa
wefrancuskichkoloniach.PozatymwsamejFrancjiwprowadzonopodziałobywateli
naczynnychibiernych,uznajączapodstawowekryteriumtegopodziałumajątek.Wre-
zultaciena26milionówFrancuzów,tylko4milionyuzyskałypełnięprawpolitycznych.
(...)Odrzuconoteżzasadędemokracjijakoformęrealizowaniasuwerennościnarodu.
Naródjestwprawdziesuwerenem,alemożedziałaćtylkopośrednioprzezswoichre-
prezentantówwzgromadzeniu,reprezentantówwybieranychzuwzględnieniemzasady
cenzusumajątkowego(odkonstytucjiz1791r.)”54.Drugiokresrewolucjifrancuskiejto
ideologiajakobinów,którąwyrażałaKonstytucjafrancuskaz1793r.Wobliczulicznych
nkonfliktówwewnętrznychjakobiniuzasadnialipotrzebęscentralizowanegorządu
stanuwyjątkowego,rządurewolucyjnychkomitetów,posługującegosięterroremjako
despotyzmemwolności,skierowanymprzeciwtyranii”55.
WkońcuXVIIIw.nastąpiłgwałtownyrozwójdemokracjiamerykańskiej,podyktowany
tworzeniemsięStanówZjednoczonychjakopaństwanowegotypu.Wtworzeniuładu
ustrojowegościerałysiędwieopcjeideowe,amianowicieliberalizmidemokracja56.
Należywskazać,żenaprawicydziałaławielkaburżuazja,wktórejskrajneskrzydło
reprezentowalifederaliści(m.in.GeorgeWashington,JamesMadison,BenjaminFran-
klin)opowiadającysięzasilnąwładzącentralną,zależnymodprezydentaparlamentem,
ograniczeniemudziałuniższychwarstwspołecznychwżyciupolitycznym.Natomiast
nalewicydominowalidemokraci,którychideowymprzywódcąbyłThomasJefferson.
Żądałonautonomiistanów,szerokichprerogatywdlaparlamentu,rozdziałukościoła
odpaństwa,skutecznychgwarancjiprawobywatelskich.Ustrójamerykańskizostał
opartynazasadziesuwerennościluduorazzasadziepodziałuwładzy57.
FrancuskimyślicielpolitycznyisocjologA.deTocquevillepoddałanaliziezasadyfunk-
cjonowaniademokracjiwUSA.Myślącodemokracji,wyobrażałsobienspołeczeństwo,
wktórymwszyscy,uważającprawozaswewłasnedzieło,kochalibyjeiszanowali,
wktórymwładzarządubyłabyszanowanajakoniezbędna,leczniejakoboska,głowa
53
Zob.K.Dobrzeniecki,Demokracja...,s.33.
54
Zob.H.Olszewski[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historia...,s.188.Autortenpodkreśla,że
nuroczyścieproklamowanazasadawolnościzostałaograniczonaprzepisamikrępującymiswobodęprasy
idziałalnośćklubówpolitycznychorazzakazemstowarzyszeńpracownikówipracodawców”
.
55
Zob.H.Olszewski[w:]K.Chojnicka,H.Olszewski,Historia...,s.145.
56
Zob.A.Chodubski,Granice...,s.22.
57
Zob.H.Olszewski[w:]H.Olszewski,M.Zmierczak,Historia...,s.184in.
