Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Modelezależnościcentrum–peryferie
AlbertaHirschmana(1995)Rokkan(1974)referowałpropozycje
teoretyczneSamuelaEisenstadta,któryzaproponowałnastępujące
kryteriabudowytypologiisystemówpolityczno-terytorialnychna
świecie:
1)stopieńzgodnościpomiędzytożsamościamikulturowymiipo-
litycznymispołecznościterytorialnych–wprzekonaniuEisenstadta
zachodnim„przesądem”jestzałożenieowyższościsferypoli-
tycznejnadkulturową,które,jaksądził,pozostajeobcewiększo-
ściświatapozazachodniego;wEuropiejestwytworemoświecenia,
awszczególnościreformacji,którąodczytywaćmożnajakozwy-
cięstwosferypolitykinadsferąkultury(zwłaszczareligii)iwyni-
kającezniegoprzekonanieohomogenizacjikulturowejjakonatu-
ralnejipożądanejkonsekwencjiintegracjipolitycznej;
2)stopieńzaangażowaniaperyferiiwżyciekulturoweipolitycz-
necentrów;
3)rolacentrówwdefinicjachcelówspołecznościregionalnych;
4)autonomiadostępudocentrów,jakąsięciesząróżnewarstwy
populacjiperyferyjnej.
JednocześnieRokkanstworzyłlistęczterech„źródełzmienności
zróżnicowańterytorialnych”.Należałydonich:
1)siłapolityczna,ekonomicznaikulturowacentrum,jegozdol-
nośćdonarzucaniaswejwoliperyferiom;
2)odległośćkulturowaperyferiiodcentrumorazichzasobypo-
lityczneiekonomiczne,któremogązostaćużytedostawieniaoporu
centrum;
3)wewnętrznezasobyiodwołaniadozasobówzewnętrznych
ponadlokalnychinstytucjikulturowych,takichjakkościołyisekty,
któremogąstawiaćopórwładzycentralnej;
4)wewnętrznezasobyiodwołaniadozasobówzewnętrznych
ponadterytorialnychinstytucjiekonomicznych,takichjakkorpora-
cjetransnarodowe,klanyczygildie,którerównieżmogąsięwymy-
kaćspodkontroliwładzycentralnej.
Choćinstytucjewymienionewpunktach3i4zzałożenianie
majązwyklecharakteruterytorialnego,ichoddziaływanienaośro-
dekcentralnypaństwamożeprowadzićdojegoosłabienia,wzmac-
niającegorelatywnąpozycjęperyferii.Wtymkontekściewspo-
mniećmożnatakżeoteoriipodziałówpolitycznychrozwiniętej
wspólnieprzezSeymouraLipsetaiSteinaRokkana(1967),wska-
