Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjapłazów
Ewolucjapłazów
Rozmieszczeniegeograficznewieludzisiejszych
gruppłazówodzwierciedlahistorięZiemi.Ewolu-
cjapłazówzaczęłasięokoło360milionówlat
temu.Wewczesnejkredziekontynentybyłypo-
dzielonenadwieplatformy:Laurazję,wktórej
składwchodziły:dzisiejszaEuropa,AmerykaPół-
nocnaiwiększaczęśćAzjioraznaGondwanę.
PlatformytepóŹniejuległyrozdzieleniuizaczęły
odsuwaćsięodsiebie,lubwprzypadkuIndii
iEurazji–przysuwać.Wnastępstwiepowstały
dzisiejszekontynentyiwyspy.ZGondwanypow-
stałypotem:Afryka,AmerykaPołudniowa,
Madagaskar,Indie,Antarktyka,AustraliaiNowa
Zelandia.Wobectakiejprzeszłościgeologicznej
Zieminiedziwi,iżdzisiejszepłazybeznogie
występujàjedyniewczęściobszarówzaliczanych
dodawnejGondwany(Indie,AfrykaiAmeryka
Południowa).NiewystępujàjednaknaMada-
gaskarze.PłazyogoniastewywodzàsięzLaurazji
iwystępujànawszystkichobszarachwchodzà-
cychkiedyśwskładtejplatformy,lecztakże
wAmerycePołudniowejiAfrycePółnocnej,dokàd
rozprzestrzeniłysięzpierwotnych,sàsiednich
obszarówwystępowania.Historiapochodzenia
idyspersjipłazówbezogonowychniejesttakjas-
na.Tawyjàtkowoplastycznaekologiczniegrupa
osiàgnęłanajwiększysukcesewolucyjnywśród
wszystkichpłazówirozprzestrzenionajestna
wszystkichkontynentach,próczAntarktydy.Nie
występujetakżenaGrenlandiiinapółnocnych
krańcachAmerykiPółnocnejiAzji.Płazyode-
graływyjàtkowàrolęwhistoriiZiemi,gdyżtona
ichprzodkachspoczęłatrudnarolaprzystosowa-
niasiędowarunkówpanujàcychnalàdzie.
Ewolucjalàdowakręgowcówodbyłasiępraw-
dopodobnienaGondwanie,wpóŹnymdewonie.
Ztegowłaśnieokresupochodzànajstarszeod-
nalezioneśladypalczastychkończynlàdowego
czworonogaznalezionewAustralii.Niewiado-
mo,jakierybybyłyprzodkamipierwszychlàdo-
wychczworonogów.Jedninaukowcyprzypusz-
czajà,iżbyłytorybydwudyszne,inni,żeraczej
trzonopłetwe,spokrewnionenp.zrodzajem
Eus-
thenopteron
,uktóregowystępowałyzarówno
skrzela,jakipłuca.Najstarszymznalezionym,
14
dobrzezachowanymdodzisiejszychczasówwy-
kopaliskiempraprzodkapłazów,był
Ichthyostega
–czworonógodkrytynaGrenlandii.Wykopanogo
zwarstwgranicznychdewonuikarbonu.Miałon
jeszczetypowyrybiogonzkostnymipromieniami
iczaszkęobudowiezbliżonejdorybiej.Występo-
wałyuniegojednakrównieżczterydobrzerozwi-
nięte,pięciopalczastekończynyiogólnymwyglà-
dembardziejprzypominałjużpłazaogoniastego.
Prawdopodobniepędziłonziemnowodnylub
główniewodnytrybżycia.
Najstarszymznanympłazemprzypominajà-
cymdzisiejszeAnurabył
Triadobatrachus
,wyko-
panynaMadagaskarzewwarstwachpochodzà-
cychztriasu(około200milionówlattemu).
Ogólnymkształtemciałaprzypominałjużpłazy
bezogonowe.Miałzwarteciało,jedynieniewiel-
kà,guzikowatàpozostałośćpoogonieipropor-
cjonalniebardzodużàgłowę.Niemiałjeszcze
charakterystycznejdlaAnurabudowypasa
miednicowego.Niemógłteżporuszaćsięzapo-
mocàskoków.Byłmieszankàcechwspółczesnych
Anuraipierwotnychpłazówogoniastych,tzw.
labiryntodontów(
Labyrinthodontia
),nazywanych
takodpofałdowanegoszkliwanaichzębach.
WArizoniew1985rokuodkrytoinnegoprzodka
dzisiejszychpłazówbezogonowych–
Prosalirus
bitis
,pochodzàcegorównieżztriasu.Byłonnie-
cobardziejflzaawansowany”wswojejanatomii,
aleniemiałjeszczedługichkończyntylnych.
Kręgiogonabyłyjeszczebardziejzredukowane
niżu
Triadobatrachus
.Pasmiednicowymiałjuż
budowętypowàdlawspółczesnychpłazówbezo-
gonowych.
Znaczenie,zagrożenia
iochronapłazów
Trudnoprzecenićekologiczneznaczenietej
grupyzwierzàt,stanowiàcejważneogniwowłańcu-
chupokarmowym.Płazysàpożywieniemwielussa-
kówdrapieżnych,ptaków,innychpłazówigadów,
zaśpłaziejajailarwyorazformyneotenicznesà
pokarmemryb,ptaków,wielugadówibezkrę-
gowców.Dlaniektórychgatunkówzwierzàtpłazy
stanowiàgłówneŹródłopokarmu.
