Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Narzàdyzmysłów
Stymulujàtakżewydzielaniegruczołówskórnych,
naciskajàcnaniewczasieruchuzwierzęcia.Upo-
szczególnychtaksonówmogàonewywodzićsię
zróżnychwarstwskóry:macierzystejlubtkanki
łàcznejleżàcejwwarstwiesàsiadujàcejzgruczoła-
miziarnistymi.Ugatunków,uktórychwystępujà
jedyniepierścieniepodstawoweniestwierdzasię
teżłusek.Naskóreklarwjestcieńszyniżosobników
poprzeobrażeniu,zaśnajbardziejzewnętrznajego
częśćniejestskeratynizowana(stwardniała).Jest
tozwiàzanezwodnymtrybemichżycia,gdzie
niepotrzebnajestochronaprzedzranieniami
wczasierycia.
Gruczołyśluzowepłazówbeznogichprodu-
kujàglikoproteinę–mucynę,któraprzezujścia
tychgruczołówwydzielanajestnazewnàtrzciała,
napowierzchnięnaskórka.Gruczołyziarnisteimie-
szanesàwiększeniżśluzowe.Niezbadanojesz-
czeskładusubstancjiprodukowanychprzeztę
grupęzwierzàt.
Wzwiàzkuzryjàcymtrybemżyciawystępujà-
cymuwieluprzedstawicieliGymnophiona,cza-
szkawtejrodziniejestwyjàtkowomasywnaisil-
nieskostniała.Wposzczególnychgrupachsys-
tematycznychniektórekościuległyzrośnięciu,
innezaśzanikowi.Zwarta,wzmocnionabudowa
kościczaszkiwystępowałajużuczworonożnych
przodkówbeznogichzokresujurajskiego.Wska-
zujànatokopalneszczàtkigatunku
Eocaecilia
micropodia
sprzedokoło240milionówlat.
Obszarskroniowyjestszczególniemasywny
uwiększościgatunkówryjàcychwziemi,adeli-
katniejszyutaksonówwodnychirodzinyRhina-
trematidae,uważanejzajednàzmniejwyspec-
jalizowanychwpodziemnymtrybieżycia.Dolna
szczękabeznogichjestumieszczonanaszczycie
pyska,lub(częściej)przesuniętadotyłu.Zaopa-
trzonajestinaczejniżupozostałychkręgowców
làdowych,ważdwazespołymięśniowezamyka-
jàceszczęki.Opróczzazwyczajwystępujàcego
ukręgowcówparzystegomięśniaprzywodzàcego
dogóryżuchwę,beznogiemajàdodatkowo
drugikompletparzystychmięśninazywanych
interhyoideusposterior
.Parzystemięśnieprzy-
czepionesàdowyrostkówżuchwypołożonych
ztyłuzastawamiżuchwowymi,aichskurcz
powodujeprzesunięciedolnychtylnychkońców
żuchwydodołu,acałejdolnejszczękidogóry.
Temięśniewystępujàteżuinnychkręgowców,ale
pełniàunichinnàrolę.Uważasię,żeichrozwój
mazwiàzekzespecjalizacjàbeznogichdoryjàcego
ipodziemnegotrybużycia–szczękamusibyć
mocnozamkniętawczasieprzebijaniasięprzez
warstwyziemi.Najmniejrozwiniętemięśnie
inter-
hyoideus
posteriorwystępujàurodzinyRhinatrema-
tidae,zdecydowaniebardziej(zajmujàcwiększà
częśćobszaruszyjnegozagłowà)rozwiniętesà
uIchthyophiidae.Najbardziejmięśnieterozwinięte
sàurodzinCaeciliidae(np.umikromarszczelca
surinamskiego*–
Microcaeciliarabei
)iScoleco-
morphidae(np.
Crotaphatremalamottei
).
Wpaszczybeznogichtkwiàostrezębyułożone
wdwarzędywgórnejijedenlubdwarzędywdol-
nejszczęce.
Wszkieleciekostnympłazówbeznogichbrak
jestpasamiednicowegoibarkowego.Uczęściga-
tunkówrównieżogonuległzanikowi.Kręgosłup
składasięzlicznych–do283kręgów,wyjàtkowo
elastyczniewyginajàcychsięwewszystkiestrony.
Występujàliczneżebra.
Beznogiemajàpodwaworkipłucne,leczprak-
tyczniefunkcjonujetylkojeden,adrugijestwróż-
nymstopniuzredukowany(wróżnychgrupachsys-
tematycznychprawylublewy),choćinneparzyste
narzàdywewnętrzne(nerki,gonady)nieuległy
jednostronnejredukcji.Płazowiecbezpłucny*
(
Atretochoanaeiselti
)znanyjestjakojedynydotej
porygatunekpłazabeznogiego,któryutracił
płucacałkowicie.UGymnophionapędzàcychprzy-
najmniejczęściowowodnytrybżycia,podczasza-
nurzaniawzrastaudziałoddychaniaprzezskórę,
amalejeudziałoddychaniapłucnego.
Kloakasamcówskładasięzdwóchczęści:
uro-
deum
i
phallodeum
.Częścitesàpodczaskopulacji
wynicowywane,ztym,że
urodeum
leżywśrodku
phallodeum
itworzàrazemnarzàdkopulacyjny.
Narzàdyzmysłów
Oczypłazówbeznogichsàanatomicznie
ifunkcjonalniewróżnymstopniuzredukowane.
Większośćbeznogichniewidzidobrze.Wyjàt-
kiemsàprzedstawicielerodzinypłazowców*
(Typhlonectidae),wiodàcewodnytrybżyciaoraz
larwyniektórych,mniejwyspecjalizowanychga-
21
